Total Pageviews

Search This Blog

Thursday, October 30, 2014

Nadumduman Ko Kat Ikaw Hay Kato Pa


Ni Pablo Neruda
Gin-translate ni Melchor F. Cichon

Nadumduman ko ikaw paris ku nagtaliwan nga autumn
Ikaw ro berdeng beret ag mahipos nga tagipusuon
Gatiner sa mata mo ro dabdab it kadudueman
Ag nahueog sa tubi king kaeag ro mga dahon.

Gabueabod rang mga butkon pares ku baeagon
Ring boses nga mahinay ag matawhay hay ginahakos it mga dahon
Dap-ong it pagkangawa kon siin rang kauhaw
Ro matam-is nga asul nga waterlily nagabalighot sa kaeag ko.

Nabatyagan ko nga ring mata nagawarang ag ro autumn hay maeayo pa.
Abuhon nga beret, limog it pispis, tagipusuon nga pares it baeay
Kon siin rang madaeom nga kahidlaw nagsaylo
Ag rang mga haru nahueog, nagahiyom-hiyom nga mingko baga

Kaeangitan sa barko. Kaeanasan sa bukid.
Ring handumanan hay himo’t kahayag, it aso, it malinong nga tangke!
Eampas sa imong mata, eampas pa, ro mga kagab-ihon gakaeayo
Maea nga dahon it autumn sa kaeag mo gatiyog.

Friday, October 24, 2014

Aklan PRISSA: Duyan it Mga Manogkampyon It Akean

Aklan PRISSA: Duyan it Mga Manogkampyon It Akean
Ni Melchor F. Cichon

Ro mga unga
Hay pag-eaom it atong banwa.
Mayad eang kon buligan sanda
Sa andang pagtuon
Sa pag-eab-ot ku andang handum
Nga mangin kampyon.
Pero bangod sa pag-inagawan
It lingkuran
It pondo
Ag paghaeabuyan 
It eunang
It bato
It ginamos
Sa sueod ag guwa it kongreso,
Halipatan ro kamaeayran
It mga ungang may handum
Nga mangin kapyon.
Ah, sige eang ro andang pagpreparar
Sa masunod nga eleksiyon.
Pero hambae ni Presidente John F. Kennedy
Indi ka magsalig sa inyong gobyerno
Obraha ring masarangan nga makabulig
Sa eawas mo,
Sa atong gobyerno.
Ag kon may kahigayunan
Kabiga
Agod mapuslan.
Agod may ipabugae kita
Sa atong banwa,
Sa kalibutan.
Mayad ay may Aklan PRISAA
Iya sa Aklan
Ag tanan nga kabataan nga may ikasarang
Magdaeagan, magboksing, magsoftball
Ag iba pang mga hampang
Ginaengganyo nga mag-entra
Ginapakaon it husto, ginataw-an it bueong, it bitamina
Ginataw-an it mga materyales nga pagagamiton sa andang hampang
Agod magbaskug ro andang eawas.
Ginatuytyan it mga coaches
Kon paano eutuson ro kuntra
Agod magdaog, sa  limpiyo nga paagi.
Indi parero sa mga tawo
Sa kongreso--puro hearings, puro hearings
Pero sila mismo
Gasgas man ro andang giring.





















Monday, October 20, 2014

Eva, si Adan! at iba pang mga Tula



Eva, Si Adan!
Ni Melchor F. Cichon

Dahil hinugot ka lang daw sa tadyang ni Adan
Upang mayroon siyang paglalaruan,
Makwentu-kwentuhan at maparaus-rausan
Sa oras ng kanyang kailangan
Ay marami ng pangalan
Ang kanilang nasulat sa iyong daan:
Salome, Magdalena, Maria Clara, Bagyo Esyang.

Dahil mahina raw ang dibdib mo,
Kahit ‘yong bagyong nakakabuwal ng kawayan
At makalunod ng MV Matibay
Ay pinapangalan pa rin sa ‘yo.

Pero hindi naalaala ng mga lalaki
Na kahit si Mark Anthony
Ay napaikot-ikot ni Cleopatra
Kahit sa labas ng kama.

Hindi nila naalaala na si Gabriela pala
Ang nagpahaba ng daan ni Diego Silang.
At sa Edsa kung hindi ang kabaro mo
Nagtali ng rosas sa dulo ng Armalite ni Ferdie
Ay baka hindi si Cory nakasindi ng kandila
Sa ermita ng Malakanyang.

Mahusay sila magpalamat ng ulo kung papaano
Ka nila mapapasunod sa kanilang buntot.
Hindi sila nag-iisip kung papaano mo magagamit
Ang lahat ng utak, katawan at galaw mo
Upang tayong lahat ay makakatakas sa lawa ng utang.

Wala ka raw talagang alam
Sa pamamahala ng pamahalaan o simbahan.
Mahusay ka lang daw umiyak-iyak, kumirikiri
Kung magbuhol-buhol ang sinulid sa ‘yong habilan.

Kung marami ang nalalaman mo at kung magsalita ka
Laban sa alituntunang sila rin ang may gawa,
Isa kang amasona at dapat lang isilda.
At kung hindi’y miyembro ka ng grupo ni Brainda.

Eva, talagang pantay kayo ni Adan
Sa lahat na lugar, sa lahat na bagay,
Kung bakit mo siya pinagustuhan?
O gusto mo lang talagang pinapaala-ala
Na kung bakit napaupo niya ang leon
Ay ikaw ang kanyang kasama.



Mga Babae Ng Antique
Ni Melchor F. Cichon

Huwag ng umiyak,
Mga babae ng Antique.
Ang mga luha ninyo’y
Hindi makakapagpabangon
Ng ginoong bumagsak
Sa plasa o sa tarmak.

Huwag ng magpatulo ng luha,
Mga babae ng Antique.
Ang bumagsak na baganihan
Sa plasa katulad ng lalaki
Sa tarmak
Ay hindi Kristo.

Huwag ng umiyak,
Mga babae ng Antique.
Bangon at magmartsa laban
Sa nauupos na liwanag.
Magmartsa laban sa madilim na gabi
Hangga’t umabot
Ang pangkalahatang bukang-liwayway.


Emmanuel Lacaba
Ni Melchor F. Cichon

Pinagtawidtawid mo ang kagubatan
Kung saan ang kobra at baboy-ramo ay lipana
Upang isabog ang liwanag na naihip mo sa Ateneo
At kabigin ang nagngangatngat  na kalungkutan ng ‘yong kapwa.
Nilisan mo ang puting-tabing ng lungsod
At hinanap ang mga bangin
Kung saan ang bala ay nagpapatalim ng pag-iisip mo.
Kaya lang pinutol ng panahon ang mga hakbang mo
At baka lumapad ang mapupuntahan mo.
Ngunit ang kalayaan at katarungang minimithi mo
Ay dininan ang marka.
May kabuluhan ang paglisan mo.


Wala Nang Hamog ang Madaling Araw
Ni Melchor F. Cichon

Hindi na malinaw
Ang umaga.

Maalinsangan ang panahon
Kahit hindi pa sumisikat ang araw.

Ang hamog na dating
Bumibitin-bitin
Sa dulo ng dahon ng saging
Ay wala na.

Sayang
Hindi ko na siya
Mapupunas sa aking mukha
Upang mapreskuhan
Ang pagod kong isipan
Sa hindi mapigil-pigilang barilan
Sa ating bayan.

Kinukuga ako
Ng malagkit na hangin
Na pumupulupot sa aking leeg.

Ito ba
Ang tubo
Ng pagpapabilis ng makina?

Ito ba ang ipamana natin
Sa ating mga apo?


Ay, Salamat
Ni Melchor F. Cichon

Ay, salamat
At may binyag na naman
Sa aming barangay—
Makakatikim na naman uli ako
Ng sutanghon at litson
Kahit tira-tirahan na lang.

Lagi na lang kasing galunggong at bagoong
Ang ulan namin ni Nanay.

Ay, salamat
At may libing na naman
Sa aming barangay—
Makakatikim na naman uli ako
Ng libreng siopao
May Coke o Pepsi pang pangtulak.

Lagi na lang kasing linagang kamote
Ang minimiryenda namin ni Nanay.

Dahil kinumbida si Tatay
Ni Hepe M sa Kampo K
Dahil nagpakain daw siya ng limang taong
May bitbit na sako
At isang taon na siyang
Hindi pa nakakauwi.
At hanggang ngayon ang niyog na kinukunan niya ng tuba
Ay hindi pa napupuntahan.


Emergency Room
Ni Melchor F. Cichon

Nang dumating si Rubin sa ospital
Na may Indian pana
Na nakatusok
Sa kanyang dibdib
Ay maingat siyang tinanong
Ng umaangal na admitting clerk.

Pangalan?
Gulang?
Tirahan?
May asawa?
May trabaho ba siya?
May down payment ka bang dala?

Lahat na tanong
Ay nasagot pa rin ni Rubin
Maliban sa huli
Dahil humihingal na siya
At ang balintataw niya’y
Sumisisid na.
Samantala ang doktor
Sa tabi ng pinto
Ay bumubulong
Sa humihigab na nars.

Basura At Lapad
Ni Melchor F. Cichon

Sige, bilisan mo ang pagdampot
Ng mga lata, karton at papel
Sa linalangawang basurahan.

Pabayaan mo ‘yong mga matang
Tumititig sa ‘yo—
Mayroon din silang
Santambak na basura.

Kung puno na ‘yong sako mo
Ng papel, karton at lata,
Ibinta mo ‘yan kaagad
Dahil ang tatay mo
Sa gumigiray-giray ninyong bahay
At naghahamon na ng away
Dahil ayaw na siyang pautangin
Ng lapad ni nay Pilay
Dahil isang kilometro na raw
Ang inyong utang.

Bakit Madilim ang Gabi, Inay
Ni Melchor F. Cichon

Inay, bakit madilim ang gabi?
May buwan, Toto, kaya lang tinatakpan ng ulap.
Inay, bakit madilim ang gabi?
May bombilya ang Meralco,
Kaya lang may brown-out.
Inay, bakit madilim ang gabi?
Sinisindihan ko ang ating kingke,
Kaya lang pinapatay ng hangin.
Inay, bakit madilim ang gabi?
Toto, matulog ka na lang kaya,
Baka bukas maaga pa sisikat ang araw.
Hindi, ‘Nay!
Sisindihan mo muli ang ating kingke.

Pagtulak ng Gabi
Ni Melchor F. Cichon

Makikita mo siya
Sa punit-punit na damit, nakapaa
Tumutulak ng kilu-kilong kareto
Upang mabuhay ng marangal
Sa bulag na syudad.

Sinisindihan niya ang kanyang kingke
Upang itulak ang gabi,
Kaya lang laging pinapatay ng hangin.
Katulad ng kanyang kareto,
Tuloy ang pagsisindi niya,
Tuloy ang pagtutulak ng gabi
Upang marating niya ang bukang-liwayway.

Lorna
Ni Melchor F. Cichon

Dalawin mo ako pagkalipas ng takip-silim.
Ngunit huwag kang magdadala ng rosas
O kandila.
Sapat na na naala-ala mo
‘Yong hapon ng Linggo sa Pastrana Park
Kung saan mo hinalikan
Ang nanginginig kong mga labi.

Kung sakaling dumating ‘yong panahon
Na ako’y hahalik sa damo
At maging bahagi ng lupa,
Huwag mo akong aawitan ng Ave Maria.
Ang punong chico,
Kung saan natin tinanim ang ating sumpaan,
Ay lalanta.

Sapat na maalaala mo pa
Ang hapon ng Linggo
Sa Pastrana Park
Kung saan mo pinunasan ang malamig kong mga labi
Ng itim mong bandana.

Paalam!


Para Kay Lorena
Ni Melchor F. Cichon

Ang balang tumagos sa hininga mo
Ay hindi
Nakapigil sa iyong paghinga. Buhay ka pa ring
Katulad ng mga rosas na namumulaklak
Sa aking harden. Ang tinik mo
Ay nariyan pa rin, kaya lang
Bumaluktot. Naamoy ko pa rin ang samyo mo
Kahit isang kilometro ang layo.
Pareho pa rin ang bango
Na naghasa sa kasamahan mo
Sa pagtatawid ng mga bangin.
Nagkamali ang mga kaaway mo
Sa pagsasabi na pinatikom ang iyong mga labi.
Nanaginip sila.
Nakatikom nga ang iyong mga bibig
Ngunit ang boses mo ay umaalingawngaw.
Malakas, ang pagpipiga
At pagpupulupot
Ng ating kababayan.

Kaya lang ang mga pinuno nati’y
Hindi nakakaramdam sa ating mga sakit.
Abalang-abal sila
Sa paghahanda
Sa susunod
Na halalan.
Sa Mga Nabaling Silahis
Ni Melchor F. Cichon

Inay, pwede na ba tayong magpamisa?
Total umaambon na at ang baha’y wala na sa kalsada.
Ang kidlat na minsang humiwa ng langit ay napatay na.
Ang kulog na noo’y bumabayo sa aking dibdib ay tumahan na rin
At ang dalampasigang nagwawala noo’y naghihilik na.
Ang bahagharing nagtatago sa kidlat at sa signal number 5 na hangin
Ay ngumingiti na sa silangan.
(Magkano na nga ba ang bayad sa misa rikyem?
Si Padre Salve ba’y humihingi pa rin ng down payment
Bago niya isuot ang kanyang sutana?)
Suyurin natin sa kalsada, sa taniman, sa kagubatan
Yaong mga silahis na nangagkabali, nangagkahulog
Sa paglusot sa makapal at maitim na ulap
Mahasikan lang tayo ng liwanag.
Kapag nakita natin sila
Handugan natin sila ng sariwa’t bagong pamukadkad na sampaguita.
Kung may maipon na tayong pera,
Patayuan natin sila ng granating rebolto sa plasa.
Toto, huwag muna tayong magpamisa.
Ang bukangliwayway ay rumagagiit pa
At ang kalangitan sa gilid ng abot-tanaw
Sa paglubog ng araw ay mapula-pula pa.
Bukod rito, bumabaha pa ang dagsa sa karsada at sa plasa.
Hindi raw ito malinis ng Metro Aide
Dahil sinipa na sila,
Dahil ang nakalaang sahod nila’y
Ipinasok sa bulsa ng iba.

Toto, mabuti pa’y magdasal na lang muna tayo
Na ang nakalusot sa silahis
Sa maitim at makapal na ulap
Ay hindi tumusok sa ating puso.


Saturday, October 11, 2014

Elbowing With Literary Giants


Melcichon
October 10, 2014

It was in college where I started to read poems, short stories and novels written by Filipinos.
In short I was introducing myself to Filipino literary giants like NVM Gonzales, Leopoldo Yabes, Edith Tiempo and her husband Edilberto Tiempo.
Later, I read the works of Cirilo Bautista, Teo Baylen, Jaime Ann Lim, Raul Ingles, Leoncio Deriada, Hermie Beltran, Merlie Alunan, and others which at the moment I cannot recall.
As time went by, their names, not necessary their works, stuck to my mind. And obviously, I admire them. At times, I wanted to see them personally and shake hands with them. There were times too that I wished my name would also be included in the card catalog of the University of the Philippines Main Library along with these great Filipino writers.
But that dream remained for more than two decades.
But I wrote my piece of literature: poems, and short stories, never mind whether they are poetry or not. Some were published but many were rejected, especially in the Philippines Free Press. Some of my works were published in the Philippine Collegian, The Quezonian, Weekly Graphic, Philippines Free Press, and even in a book of poems along with two other translators of Teo Baylen's poems in Kalabaw at Buffalo.
Then I decided to transfer from UP Diliman Library to UP in the Visayas (UPV) Library in Iloilo City. UPV then was called UP in Iloilo City (UPIC).
It was also my turning point in my literary career.
I met Dr. Leoncio Deriada, the Father of Contemporary Written Literature in Western Visayas. I was then the OIC of the UPV Library when he came to me asking if his wife could work in the library, while he would be teaching literature in UPV. Upon learning this, I told him that I am also writing poetry. Really he said. He asked if I could show him some of my "best works".
The next day, I brought my notebook filled up with "poems".
After scanning my masterpieces, he told me if I wanted to have a one-on-one workshop with him. With some hesitations, I agreed.
The first word that he told me on poetry writing is to create tension in the poem, wherein there are at least two opposing ideas in the poem. And the second one is to use words that create pictures like red rose instead of just saying flower.
These two words remain in my mind until today.
The next few days after that workshop were busy days for me.
I wrote poems, revised them again and again until I was sure that they would be acceptable to Dr. Deriada.
I showed some of my works to him. One or two were Ok, but the rest needed more revisions. Or be thrown to the waste basket.
Then one day, he told me to submit a poem for Home Life magazine where he edited the poetry section.
I did.
The title of the poem I submitted is A Letter.
Here is the poem:

A Letter
John,
I will definitely go home
To our house
Where we can see the clouds
Through the roof.
I'm fed up
With the twinkling neon lights,
But I have not yet paid
For the earrings that I got
From Mama San.
I need them so my tinkling
Will be louder and my hips
Will be heavier.
Don't worry, John,
This Christmas
You and I will create a moon
And through the roof
We two alone
Will grasp its light.

Ana

And that poem was the first major poem that I wrote that won a prize, first prize in a national poetry contest.
With that award, I was able to attend national poetry workshops, national writers conferences/assemblies.
And it was during these meetings where I elbowed with Filipino literary giants.
I shook hands with them. I shared dining tables with them and discussed with them the various aspects of Filipino literature.
Now my name appears in the virtual catalog of the UP Library System.
And in the U.S. Library of Congress.

Friday, October 10, 2014

Sa Bukid

Sa Bukid
Ni Melcichon
Oct. 10, 2014

Ni Melchor F. Cichon
October 10, 2014

Sa bukid
Masarap kumain ng bagong pitas na mangga
At uminum ng juice ng buko.

Sa bukid
Masayang maglalakad sa pilapil ng mga palayan
At pagmasdan ang mga ginintuang palay
Kaya lang dapat mag-ingat
At baka madulas
At pupulutin ka sa putikan.

Sa bukid
Malamig ang simoy ng hangin
Lalo na kung amihan
Di katulad ng hangin sa siyudad
Na may kasamang usok ng mga jeepney at kotse.

At sa bukid
Masayang gawing diving board
Ang likod ng kalabaw
Habang naliligo sa sapa.

How did I become a librarian and a Blogger?

How did I become a librarian and a Blogger?
Melcichon
Oct. 9, 2014
One afternoon, I went to the Benzon’s Hall in UP Diliman. And I read a notice on its bulletin board that the UP Main Library was looking for a Library Assistant. I applied, although I knew that I had no library science background All I had was my frequent visits to the library to read books either for my assignments or for my passion on reading. I was then enrolled for my degree in fisheries. Fortunately, I was accepted.
By then I was a working student at the Narra Residence Hall as a helper in their dining room. During mealtime, I would scoop rice to the buying students. That’s all that I did, aside from mopping the dining room after supper period. My duty was from 5-7 p.m.
I informed the Secretary of Miss Marina Dayrit, then the University of the Philippines University Librarian, of my situation. I was told to resign at the canteen, but I begged not to leave the canteen until after I received my first salary as a library assistant. I did not like to resign as a working student because at the canteen I had free breakfast, morning and afternoon merienda or snack, lunch, and supper, from Monday to Sunday. I worked for only two hours a day, from Monday to Friday. So immediately after I got my first pay, I resigned as a working student in the canteen. And you know how much I earned per month? P120.00! But then at that time the price of one bottle of Cook was only P0.10, repeat ten centavos and the jeepney fare was also ten centavos.
But later on, I realized that I could not be promoted to a higher position if I do not get a degree in Library Science, although I already had my fisheries diploma. So I enrolled for my second degree, BSE major in Library science and minor in English at Manuel Luis Quezon, Manila.
And since I was a U.P employee I had free tuition fees. So after taking up the BSE degree, I enrolled for a Master in Management degree at the University of the Philippine in the Visayas, now UP Visayas, Iloilo City. By then, my family and I had moved to Iloilo City because it is near Aklan, my home province.
While I was taking up my master’s degree in management, I was recommended to take up a diploma course, Post Graduate Training Course for Information Science Specialists in Southeast Asia, in UP Institute of Library Science, Diliman, Quezon City which could be credited to the Master in Library Science degree, also at UP.
I enrolled for that one year diploma course. It was sponsored by the United Nation Development Plan in collaboration with National Economic Development Authority, National Science Technology Agency and UP. It was a memorable moment not only because I was on study leave with full salary, plus allowance from the UNDP, My classmates were from China, Thailand, Sri Lanka, Korea, Malaysia, Fiji, Singapore, and the Philippines.
Later I was given a chance to study at the Universiti Malaysia, Penang, Malaysia for one month.
After graduation from my MLS degree, I went back to UPV, Iloilo City and continued my Master in Management degree.
Since I took management subjects as cognates for my MLS degree, I used the 12 management units for my Master in Management degree in UP Visayas, Iloilo City. That was possible because all the management subjects that I took were all taken in UP System. That means, I earned 12 units for two masters degrees.
In between these studies, I wrote a lot of poems, essays, and short stories. I also entered in different literary contests, and won a lot of medals and awards including a national award from Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (UMPIL) and a first prize for my poem, A Letter, in the HomeLife poetry contest. Later, my colleagues called me as the Father of Aklanon Literature because I wrote a lot of my winning pieces in Aklanon, and have compiled a lot of poems, short stories, essays written by Aklanons. I also conducted poetry writing workshops both online and off-line. Later I published some of my works in books and in journals. I also published three anthologies of Aklanon poems written by Aklanons, the first time for Aklanon literature.
But book publication is costly.
Thanks for the advancing technology.
Now, with the advent of the internet and in the popularization of the blogs, I tried my hands on it. This is where I started publishing my literary works in the internet. With the help of a friend, I created a blog in blogspot.com.
What is a blog? A blog is a “perfect medium to express and share your views, opinions, and interests, primarily to educate the readers. Hence, it is necessary that we build the interests of the readers to attract them to your blog.” So what I do is to update my blog as often as possible—at least once a day.
Some earn money through the blog. They coordinate with the Google wherein they post advertisements in the blog, and for every click of each of the advertisements in the blog is an income for the owner of the blog and that of Google. Much better if you buy a domain wherein you can get as many advertisements as you can.
On my part, I do not earn directly from my blogs. What I earn is my happiness from knowing that a lot of people read my works.
One of my blogs is Dawn to Dawn (http://anahawleaf.blogspot.com/), my literary blog. As of this writing, there are 39,754 views and growing. But my most popular blog is my Aklanon Rhyming Dictionary which, as of October 9, 2014, has 438,996 views (http://aklanonrhymingdictio.blogspot.com/)
My other famous blog is the Aklanon Literature where I post the literary works of Aklanon writers. It was through this blog that my popularity as a writer has spread throughout the Philippines.
If someone searches Aklanon literature in yahoo or in google, my name appears first. My other famous blog is Bueabod, which is a literary blog for Aklanon literature after the closure of geocities platform. A platform is a venue wherein one can create his/her blog. Some blogs are free but others are sold.
Aside from happiness that I get from writing and from the number of readers who read my works, I also get invitations to attend to literary activities and other gathering like being asked to serve as a resource person in creative writing workshop. I also serve as a judge in literary competitions.
My works are being studied by students in literature from different colleges and universities like Aklan Catholic College, De la Salle University, University of Sto. Tomas, University of the Philippines Visayas, and many more.
But not all are good for being a blogger.
Some people might be irritated on what you write about. So be careful.
This brings us to the Code of Ethics for Bloggers. I got this from the internet.

Be honest and fair.
Never plagiarize
Never distort the content of the photos
Never publish an inaccurate information
Maximize harm
Show compassion for those who may be affected adversely by blog content
Recognize that private people have a greater right to control information about themselves, unlike the public officials
Show good taste
Be cautious about identifying juvenile suspects, victoms of sex crimes and criminal suspects before the formal charges are filled.
Be accountable
Bloggers should admit mistakes and correct them promptly
Be wary of sources offering information for favors. When accepting such information, disclose the favors.

Culminating Activity

Culminating Activity
by Melchor F. Cichon
October 10, 2014

t's almost the end of a semester. Generally, all the courses in college have what we call as a culminating activity.
The following essay is delivered to an imaginary classroom having a culminating activity. And pretending myself as the teacher in an English class.
Before anything else, I would like to express my heartfelt thank to each one of you for giving me a rare opportunity to be a part of your life. I am very much positive that our togetherness for the past one semester has been meaningful to all of us.
It’s our culminating activity today.
But it does not mean that this is the end of our relationship.
For even if we have finished our course this semester, we will continue our relationships outside of this classroom, and even outside of this institution.
Four years from now, all of you must have graduated from your respective courses, and I am sure that all of you will land a job. Hopefully, a job that you and your parents have chosen. A job that can help you actualize not only your desire, but most of all your chosen need.
And perhaps, you establish your own business and create jobs for our countrymen.
And when that comes, in some moments, you will recall those memorable experiences we have had inside this classroom. How you prepared for your exams, how you pronounced some difficult words, how you constructed effective sentences or perhaps paragraphs.
And perhaps, it was here where you met the person that melted your heart whenever you see him/her. The guy that propelled your heart to come to class prepared.
Ah, English subject. It’s not only how we pronounce the words correctly, how we write the correct tenses, how we compose effective sentences. But also how we should deal with our classmates, with our teachers. In short the subject that can help shape our total personality.
Thank you and bless us all.

Thursday, October 09, 2014

Silabu ni Melchor F. Cichon

Silabu
ni Melchor F. Cichon

“Lintik nga onga ron a, alas siete eon it gabii, owa pa gihapon kauli,” si Nanay ro naghambae.
 
“Hambae na kainang agahon, mabakae kuno imaw it libro sa mental health, pero owa man imaw mag-agi kakon sa opisina kainang hapon agud magbuoe it kwarta,” dugang pa gid ni Nanay.
 
Si Nanay hay clerk sa munisipyo it Lezo. Kuwarinta eon ra edad. Hasta sa abaga ra buhok. Ag pirme nga pustora kon magsueod sa opisina.
 
“Basi kon may gin-agtunan eang si Inday, ‘Nay,” ako ro nagsabat.
 
Si Inday hay nagatuon sa U High School, fourth year. Ku nakataliwan nga dag-on hay imaw ro napilian nga editor-in-chief sa andang school organ. Ugaling mahina ra ueo sa physics. Kon baga, pakabitkabit ra grado sa physics, pero 95% ra grado sa communication arts. Ku nakataliwan eang nga dominggo imaw nagsilibrar ka 16th nga kaadlawan. Daywa man lang kaming magmanghod. Imaw ro kamagueangan. Sang dag-on eang ro ueot namon.
 
Kon amat hay ginasugid nana kakon nga natak-an kuno imaw magtuon sa baeay ay kon una ngani kuno si Nanay hay owa’t preno ra pagminueay. Maski sa oras it pagkaon hay sige ro anang pinangisog. Owa eon lang ngani kami gaimaw kana sa lamisa kon kami mag-ilabas or mag-ihapon ay kon una kami hay sermon eang ro amon nga matueon. Abu gid dayon nga masakit nga istorya ra ginahambae kamon. Kesyo owa kami gatuon, kesyo alas nuybe kami kon magkatueog kon Lunes hasta Huwes . Pero owa kuno kami ginaduyog it temprano kon Biyernes it gabii o kon Sabado sa pagtinan-aw it TV o beta. Kon agahon, owa man kuno kami gabugtaw kon indi pagpukawon, kesyo gapauna-una kuno kami sa comfort room kon hana eon nga matunga ro tanan sa pag-ihapon. Sige eang kuno ro among omog sa eabahan. Kanugon eang kuno ro ana nga ginagastos sa pagpatuon kamon. Owa gid kuno kami’t ginatao nga kabaeaslan kana. Mayad eang kunta kuno kon mga eskular kami. Pero gakabitkabit eang kuno ro among mga marka sa klase.
 
Kon painuinuhon namon, medyo may rason si Nanay, ugaling natak-an eang galing si Inday magpinamati ku baba ni Nanay.
 
Ag ako man.
 
“Itsong,” ako ro ginatawag ni Nanay, “Linglinga abi sa bintana kon nag-abot eon ro maldita ngato. Malintikan gid imaw karon sa anang pag-abot.”
 
“Indi eon, ‘Nay, ah! Mauli gid ron. Isaea pa masakit pa rang ueo.”
 
“Isaea ka pa! Owa mo pa gin-ubos ro tuba ni Pilay! Pareho gid kamo king Ama! Owa’t hasayran kundi maghinilong! Owa’t bale nga owa kita’t suea basta eang nga may iung-ong. Mayad kunta kon mag-inum eang, ro maeain hay ginaeaktan pa it baye.”
 
“Dalia! Tan awa to!” sugpon pa ni Nanay.
 
Nagbangon ako sa ginaeugban ko nga mahabang sopa nga maeapit eang sa bintana.
 
“Owa ‘Nay!”
 
“Agtuni to sa may karsada.”
 
Nanaog ako sa baeay ag nag-agto sa may karsada. Mahayag ro buean kato ag abu nga bituon sa eangit. Gintan-aw ko sa karsada paadto sa poblasyon it Lezo. Sa Baryo Sta. Cruz kami ga estar. Ro amon nga baryo hay isaea sa 17 nga baryo it Lezo. Sa binit it karsada ro among baeay, seguro mga sangka kilometro ra kaeayo sa banwa it Lezo.
 
Owa man ako’t nakita nga Inday. Rang nakita hay si Lola Weta, nanay ni Nanay. Gapauli eon imaw kato. Mga singwenta metros man lang siguro ro baeay nanday Lola kamon.
 
Nagbisa ako sa alima ni Lola Weta.
 
“Kaeuy-an ka’t Diyos.”
 
“Ham-at iya ka pa sa karsada? Gabii eon a,” hambae ni Lola Weta.
 
“Ginatan-aw ko kon nagaabot eon si Inday. Owa pa gihapon imaw kauli. Nagabukae eon ngani ra dugo ni Nanay.”
 
“Ham-an, siin si Inday nag-agto?”
 
“Tao ngani.”
 
“Ham-an gin-akigan eon man imaw ni Nanay mo ay?”
 
“Tao. Kaina eang ako nag-uli.!”
 
“Ham-an, siin ka man naghalin?”
 
“Naghapihapi kami rito ni Budoy sa tindahan ni Pilay. Birthday abi nana.”
 
Si Budoy hay klasmeyt ko sa grade six, kaidad ag kahampang ko halin sa maisot pa kami.
 
May nagpundo nga traysikol, maeapit kamon ni Lola Weta.
 
“Haron eon man gali imaw.”
 
Ginpaeapitan ko imaw ag ginsinghanan sa sitwasyon sa baeay.
 
“Hala ka Inday,” hambae ko, “pangisdan ka gid ni Nanay. Gabii eon, owa ka pa gihapon kauli.”
 
Gin-agbayan ako ni Inday ag ginharuan sa uyahon.
 
“Ay, si Lola gali! Mayad nga gabii. Pabisa ako.”
 
Ginpaeapit ni Lola Weta ro anang tuo nga alima kay Inday. Ginbuytan ni Inday ro alima ni Lola Weta ku anang tuo nga alima ag ginduot na ra sa anang dahi.
 
“Kaeoy-an ka’t Diyos!” hambae ni Lola.
 
“Siin ka naghalin nga nadueman ka?” pangutana ni Lola.
 
“Sa klasmeyt ko. May gin obra kami nga assignment.”
 
“Pasinsiyaha eon lang si Nanay mo. Basi kon may problema.”
 
“Huo ‘La,” sabat ni Inday.
 
“O, sige mag-uli eon kamo.”
 
“Malieon ‘Tsong.”
 
Gin agbayan nana ako.
 
“O,” hambae ni Inday kakon, “daw mahuot ka ah. Siin ka eon man nag-inom?
 
“Sa party ni Budoy. Naghapihapi kami sa tubaan ni Nay Pilay. Sangbol man lang rato, ah. Chicken feed!”
 
“Sangkagalon siguro.”
 
Pag-abot namon sa baeay, eumopok dayon ro bulkan ni Nanay.

Lumingkod ako sa sopa sa amon nga sala, samtang si Inday hay nagatindog maeapit kakon. Gin hukas nana ka siki ra sapatos. Bitbit pa gihapon ra bag.
 
“Ay, nga baye ka! Owa ka gid gapati kon hambaean. Hambae ko gid kimo nga indi ka mag-uli it gabii, ham-at makaron ka eang?”
 
Naghipos eang si Inday.
 
Pero nagbuga pa gid ro bulkan ni Nanay.
 
“Owa ka kasayud nga abu nga mga baye nga ginareyp ag ginasueod sa saku pagkatapos patyon? Paris kahapon, may sangka daeaga nga ginreyp ag ginhaboy sa idaeom it taytay pagkatapos patyon.
 
“Si Nanay naman, ano ring pag-aeom kakon, owa eon gid gabasa it peryodiko?”
 
“Gali man! Hay ham-at gabii ka eon mag-uli?”
 
“May amon nga gin obra nga assignment.”
 
“Assignment eang siguro. Basi kon siin-siin ka eang nag-agto!”
 
“Ano ka man!”
 
“Ag ano gali ratong habatian ko kay Maring Osang sa madyongan nga gapaagbay-abgbay ka kuno rito sa plasa ku isaea nga adlaw? Hoy, baye ka, indi ka pa ngani kantiguhan magtug-on, gakiringking ka eon!”
 
Namuea ra uyahon ni Inday. Pinusdak na ra bag sa sopa nga ginalingkuran ko. Nagwasaag ra sueod nga notbok, libro, lapis, bolpen, lipstick, ag iba nga butang.
 
“Aba! Aba!, padayon ni Nanay. “Aba, maisog ka pa, ha! Eapit baea riya ay tuslion ko gid ring sungad.”
 
Nagduhong eang si Inday sa anang ginatindugan. Pero nakita ko nga ginaangkit na ra bibig ag nageapad ra mata.
 
“Sa matuod ‘Nay, natak-an eon gid ako sa baba mo. Pahuwayi man anay baea ako agud makapatawhay man rang ueo. Owa pa ngani ako kalingkod nagratrat eon ring baba. Owa mo pa ngani masayri kon siin ako naghalin, pinusdakan mo eon ako dayon king baba. Ag hanungod sa sugid ni Osang, owa ron it kamatuoran. Ro matuod hay may gusto kakon da unga nga si Rey ugaling owa man ako’t gusto kana. Hayskul pa eang ngani ako, ginasunod-sunuran eon nana ako. Tsura lang niya. Ano ako, karne nga por kilo? Siguro nagsugid ra mabuot nga unga kay nanay na nga sang dangaw ra dila ag amo man da arangka kimo. Ag dayon man ring pati kana. Maski imaw eon lang ro habilin nga eaki sa kalibutan, indi gid ako kana. Sayod ro tanan nga ro tanan nga tubaan riya sa Baryo Sta. Cruz hay ginaung-ungan na hasta magkamang imaw mag-uli. Sayod ro tanan nga imbes magsueod imaw sa klase hay igto't a imaw sa bilyaran. Amo ra nga dise-utso eon ra edad, first year high school man imaw gihapon. Indi ko gusto nga maeansang kita sa pagkaimoe. Indi ko gusto nga rang mapangasawa hay owa’t ginapanan-aw nga hin-aga.
 
“Sia, sia. Matuod man o kon indi ro habatian ko, basta rang gusto hay mag-uli ka’t temprano agud indi maglibog rang ueo. Tapos!”
 
“Pero ‘Nay, intindiha man baea rang sitwasyon. Kon gauli ako’t owa sa oras, indi ka magpiniino nga nagabigabiga eon ako. Kasayod ka man nga gin-utdan kita’t telepono ay daywang buean eon kita nga owa kabayad, paano ko mahambae kimo nga may importante ako nga aeagtunan? Mayad man kunta kon sobra rang allowance, makauli ako riya ag mageaong. Haeos owa eon ngani ako gamerienda agud magtipid ako. Ag kon amat, kon mageaong man ako, indi ka man magsugot.”
 
“Ham-at indi kon sa kamaeayran man lang.”
 
“Kamaeayran man ro gin agtunan ko kaina. Gin-obra namon kang klasmeyt ro among assigment sa physics. Kasayod ka man nga mahina ako runa. Ag owa man it gabulig kakon iya. Kon iya kunta si Tatay hay mabuligan nana ako. Pero igto man imaw sa anang kirida! Ag kon iya ko man tun-an, indi man ako makakonsentreyt ay puro wakae man lang rang ginapamatian. Mayad eang kon may bisita kita, malinong ro atong baeay. Pero kon owa…”
 
“Anong eabot ko! Owa man ako rito sa gin-agtunan mo! Isaea pa baye ka!”
 
“Gali, ano kon baye? Porke baye, indi eon gali ako makapanaw? Ay, imaw ro malisod katon ay kon baye ngani, haeos higtan mo eon lang. Ano eon lang ro matabu katon kon pirme eon lang sa baeay ro baye? Amo ra nga indi mag-uswag ro atong banwa ay owa naton kinataw-an it tsansa ro mga baye nga magpakita nga masarangan man nanda nga mag-apin ku andang eawas ag magpangita ku andang gusto. Imaw ngani nga nagtuon ako agud mag-uswag kita. Karon higtan mo ako riya sa baeay? Ay! Tapos eon ro oras it binukot. Nakaabot eon ro tawo sa buean!”
 
“Anong ginahigtan? Gusto ko eang hay mag-uli ka’t mas temprano agud makalikaw ka sa disgrasya. Ag makabulig ka man riya sa pageaha it atong ihapon.”
 
“Pero gahalong man ako. Owa man ako gapabaya.”
 
“Sia, sia. Basta rang gusto hay mag-uli ka’t temprano agud indi maglibug rang ueo.”
 
“OK!”
 
Nag-init rang ueo sa diskusyon nandang daywa.
 
“Puwede ba, tapusa eon don! Kon indi kamo maghipos, malintikan gid kamo kakon!” hambae ko.
 
Naghipos si Inday. Pero si Nanay, sigi pa gihapon ra wakae.
 
“Andam ka eang, pag nag-uli ka pa nga bagii eon, matueog ka gid sa guwa. Ag kon may matabu kimo, indi ka gid magpangayo it bulig kakon, nga lintik ka! Buwisit nga pangabuhi ra!”
 
Owa nagsabat si Inday. Pero pinusdak na ra bag ag dumiretso sa anang kwarto.  Binuksan na ra kwarto ag gin-bang ro pwertahan.
 
“Maldita gid matuod!” hambae ni Nanay.
 
“Tsong, pueota ra gamit ku maldita ngaron ag daehon mo kana.”
 
“Pabay-I! Pueoton nana ron kon gusto na!”
 
“Pueota eon ag itao kana!”
 
Ginpueot ko ro mga nagwasaag nga gamit. Ginsueod ko sa anang bag ag gindaea sa kwarto ni Inday.
 
“Inday.”
 
Owa imaw magsabat. Nabatian ko nga gapisngo imaw.
 
“Inday.”
 
“Sueod. Bukas ron.”
 
Nagsueod ako sa anang kwarto. Nagbangon imaw ag naglingkod sa anang kama. Paglingkod ko, ginkupkupan na ako.
 
“Day, indi ka eon magtangis. Imaw gid man ron si Nanay. Mahae ka nana, ugaling indi eang imaw makahambae sa manami nga paagi. Aburido eang ron imaw. Hasayran naton nga ginakueang kita’t kwarta ag may mga baeayran pa kita nga kuryente, telepono. May adlaw-adlaw pa kita nga baeakeon nga suea. Pero ‘Tsong, owa man ako galakwatsa o gabigabiga, bukon abi?”
 
Huo, sayod ako karon. Ag gapati ako kimo. Pero, ayaw eon it tangis."
 
“Sige.” Pero gapisngo man imaw gihapon.
 
“Pero rang owa nailai hay pangisdan ako maski owa ako’t saea.”
 
“Mayad pa tag iya si Tatay. Maski gakaeayo pirme ra baba ni Nanay, gahipos eang si Tatay. Pirme pa kita gaagto sa SM kon Dominggo ag magkaon it ice cream. Lintik nga Magdalena ron. Gintintar pa gid nana abi si Tatay. Alinon abi ay babaan man si Nanay. Ingko owa eon it bili si Tatay kon anang mueayon.”
 
“Pero ‘Day, tandaan ta eang ro bilin katon ni Tatay. Buligan ta si Nanay, ha?”
 
”Sige, sige.”
 
Nag-apir kami ni Inday.
 
“Pero, ‘Tsong, kon , kon makauli ako it eampas sa alas sais, ikaw ro magbukas kakon it geyt ha?”
 
“Ang lagay ba naman, eh.”
 
Tinapik na rang abaga.
 
Tumindog ako ag gumuwa sa anang kuwarto.
 
PAGKAAGAHON. Alas kuwatro pa nagbugtaw si Inday. Nagtug-on imaw ag nageaga it itlog. Pagkaeaha, nagpamahaw ag dayon ra panaw sa eskuylahan. Hambae na kakon hay may oratorical contest kuno imaw nga agtunan. Imaw kuno ro representative ku andang eskuylahan.
 
Sa adlaw ngato hay temprano man ako nagpanaw. Gin-agtunan ko si Tatay sa anang number two ay may ginapangayo ako nga kwarta para sa akong project sa among Geometry. Owa ako mag-eaong kay Nanay. Mainit pa rang ueo kana.
 
Pagbalik ko pagkahapon, owa si Nanay. Katu anay hay ona eon imaw sa pag-abot ko sa baeay halin sa eskuylahan. Gin-agtunan ko ro baeay ni Nay Osang kon siin imaw gamadyong. Owa imaw rito. Kinuebaan ako. Nagdiretso ako sa baeay nanday Lola Weta. Ginsugid nana nga sa Kalibo si Nanay sa Tumbukon Memorial Hospital. Nabungguan kuno si Nanay it traysikol paghalin nana sa andang baeay. Ginhatod nana kuno si Nanay sa ospital sa Kalibo.
 
Nagdaeagan ako pauli ag dali-dali nga ginbuka rang buo sa dingding.

Ag sumakay it dyip paagto sa Kalibo. Pag-abot ko sa Kalibo hay sumakay ako’t traysikol paagto sa ospital. Pag-abot ko rito hay igto man gali si Inday ay ginsugiran kuno imaw ka anang klasmeyt. Bitbit na ra trophy. Ro siki ni Nanay hay ginbitay ay may bale.
 
“Nay, ano ro natabu?” hambae ni Inday. “Pageaum ko hay magkalipay kita ay may trophy ako nga ipakita kimo. Nagdaog ako’t first prize sa oratorical contest kaina.”
 
Naghiyum-hiyum si Nanay. Ginbuytan na it hugot ro paead ni Inday. Ag naghambae dayon si Nanay.
 
“Nag-agto ako kanday Lola mo. Nagpangayo ako’t bulig ay owa eon kita’t inugdaeawa’t bugas. Gintaw-an man ako’t kuwarta, ugaling may paaman pa nga basoe. Bukon abi’t si Tatay mo ro gusto ni Lola mo. Paeahilong ag palikiro abi kuno si Tatay mo. Imaw ron ro akon nga ginapanumdum samtang gatabuk ako sa karsada. Owa ako kapan-aw nga may gasumpit gali nga traysikol. Mayad ay gindaea eagi ako riya ni Lola mo.”
 
“Si Tatay mo?” pangutana ni Nanay.
 
“Mayad man imaw. Gintaw-an na ngani ako it sanggatos para sa project ko. Pero gamiton ta ra sa bueong mo. Mayad ngani owa ko pa magamit. Ginbuka ro man rang buo. Hara ho, mga singkwinta pesos ra siguro.”
 
“Huo gali ‘Nay,” sugpon ni Inday. , “may premyo man gali ako nga kwarta, owa’t eabot sa trophy. Limang gatos ra. Gamiton man naton ra sa bueong mo.”
 
Nagtueo ra euha ni Nanay. Pinahiran ni Inday it tissue paper.#

Revised: August 17, 2003


Ni Ni