Bing
ni Melchor F. Cichon
March 11, 2015
"Cris, sueangon mo ako eagi riya sa Antique ay nadiskobre nanday Nanay ag Tatay ro aton nga relasyon. Sundon mo eang raya nga direksyon agod indi ka magtaeang. Pag-abot mo sa pyer it Iloilo City hay sumakay ka't jeep paagto sa Super. Maeapit karon ro paradahan it 76 Express nga naga-agto sa San Jose, Antique. Pag-abot mo sa San Jose hay magsakay ka't jeep paagto sa San Remigio, mga baynte kilometro ra kaeayuon. Maagyan mo ron ro banwa't Sibalom bag-o ka makaabot sa San Remigio. Pag-abot mo sa poblacion it San Remigio hay dumiritso ka sa baeay nanday Manding Luz Udani. Igkampod ron ni Nanay. Maeapit ra andang baeay sa public market it San Remigio. Green ro bubungan ku andang baeay. Owa eo't ibang baeay nga may makarayang pinta. Indi ka gid magtaeang. Ihatud ka sa baeay namon ni Manding Luz. See you soon, Love."
Si Bing ro nagpadaea kakon it sueat.
Si Bing hay dati ko nga klasmeyt sa Manuel L. Quezon University, Manila kon siin kaming daywa naggradwet.
Tradisyon sa MLQU nga kada umpisa it klase hay nagapakilaea ro mga estudyante sa kapwa estudyante nanda. Ginasugid nanda kon sin-o ro andang ngaean, kon ano ro andang ginabuoe nga kurso, ag kon taga-siin sanda.
Pagkasayod ko nga taga-Antique si Bing hay ginpaeapitan ko imaw pagkatapos it amon nga klase sa Philippine History. Dungan kami nga nagguwa sa amon nga kwarto.
"Taga-Antique ka gali?" hambae ko.
"Oo."
"Ikaw?"
"Akeanon ako."
"Ano ring gina-major?"
"Math. History rang minor."
"Ikaw?" hambae na kakon.
"Library Science. English o Biology rang minor."
"Ham-at gaaeang-aeang ka kon ano ring i-minor?"
"Gusto ko man abi tanan. Pero kon ano ro mauna ko nga matapos, hay imaw rang i-minor."
"Mayad ay night student ka man," hambae ko.
"Gakasyer ako abi sa kanten kon adlaw, imaw ron nga gabii rang klase."
"Ikaw?"
"Library Assistant ako sa U.P. Library sa Diliman, Quezon City. Kon indi ako magtuon hay base kon maeansang ako sa pagka-Library Assistant. Pero kon may matapos ako nga kurso sa Library Science basi kon mapromote man ako. Fisheries abi rang natapusan. Bangod sa kaimueon hay nakasueod ako sa library bag-o ako makatapos kang nauna nga kurso. Pero owa man ako magnuoe."
"Kon sa bagay."
Naghipos kami. Mangan-angan hay nagpangutana imaw kakon.
"Ikaw baea ro Cris Sta. Cruz nga pirme ko nababasa sa aton nga school organ, The Quezonian? Gusto ko ro mga binaeaybay nga ginpablis mo eabi na gid ratong Pushing the Night. Malalim ang kahulugan. Hanga ako sa kaisog it buot ku magueang nga gatueod it gabii. Kabay pa nga ro mga Filipino hay may kaisog paris kana nga awayon ro kaimueon agod mag-uswag ro atong banwa. Ro masubo hay baton eon lang nga baton ku anda nga sitwasyon. Ingko owa gid sanda't mahimo, samtang ro asenso nga ginatawag hay sa punta eon gid lang sa andang tudlo. Kon sa panan-aw nanda nga kasing eayo ro pag-ugwad hay imaw gid ron kaeayo. Pero kon tan-awon nanda nga kasing-eapit eang man ku andang tudlo ro kauswagan hay masarangan gid nanda nga maabot."
"Imaw gid," sabat ko.
Naghipos imaw. Matsa nagapanumdom ku sabat ko.
"O," hambae ko, "mamahaw anay kita sa kanten. May bag-o kuno sanda rito nga pamahaw ag gusto ko nga dungan kita makasamit kato. Mayad ron agod magkakilaea pa gid kita. Total owa eon man kita't klase."
"Busog pa ako. Sa masunod eon lang galing. May ueobrahon pa abi ako nga assignment sa solid geometry. Igto ko obrahon sa Library. Basi gusto mo nga buligan ako?"
"Oops... Waterloo ko ron. Kon poetry gid man, basi pwede pa. Maski ako pa ro mag-obra tanan. Pero kon numbers ngani, sorry na lang."
Pero kon Number Two siguro, owa't problema ano?"
"Nagpapatawa, hindi naman si Dolphy."
"No problem. Thank you na lang."
Ako eon lang nga isaea ro nagpanaw sa kanten. Samtang gakaon ako hay umuean. Pagkatapos ko't pamahaw hay nag-agi ako sa Library. Igto pa imaw gasueat.
Owa ako't daeang payong. Ginhueat ko si Bing sa pwertahan it Library.
Owa magbuhay hay nagguwa imaw.
"Pag-aeom ko hay nag-uli ka eon," hambae na.
"Ginhueat kita."
"Talaga? Kaina ka pa ay?" hambae nana kakon.
"Bag-o eang man ako." Pero sa matuod hay mga sangka oras eon rang hinueat kana.
"Gauean," hambae ko.
"No problem. May payong ako nga daea," hambae na, dungan bukas ka anang bag. Ginbuoe ko kana ro payong ag ginbuksan.
Pagguwa namon sa bilding hay sige pa gihapon ro inuean. Nagdungan kami sa pagpanaw. Sa waea imaw kakon. Rang tuo nga alima hay nagabuyot it payong. Rang waea nga alima hay libre. Gin-agbayan ko imaw kang waea nga alima agod mag-eapit imaw kakon para indi imaw mabasa. Pag-agbay ko kana hay ginwahig nana it mahinay rang alima. Pero ginbuytan ko ra alima ag ginpislit it mahinay.
"Basi kon may makakita katon," hambae na.
"Owa't kaso. Total gauean man. Ag ano gid kon hikita kita nanda? Inggit lang sila sa atin!"
"Ang yabang mo naman! Owa ka pa ngani kadiga kakon...."
"Uso pa ba yon, ay?"
"Aba, bakit?"
Naghipos eang ako.
Ginbuhian ko ra alima. Owa man imaw magpaeayo kakon. Nagdukot pa gid ngani --ay nagbaskog ro uean.
Plano ko nga ihatod ko imaw sa baeay nga ginaestaran nana sa Baclaran. Ro baeay ngaron hay sa anang tiyo, si Tay Pedro. Nagtabok kami sa pihak nga karsada it Quezon Blvd., sa atubang it Quiapo Church. Nag-agi kami sa Quiapo Underpass. Raya ro pinakamaeapit nga aeagyan patabok. Abo ro mga estudyante nga nagahueat it saeakyan sa atubang it simbahan. Tag-igto eon kami sa atubang it simbahan hay may umagi nga jeep paagto sa Baclaran. Pinarahan ko. Nagpundo ro jeep. Nagdinaeagan ro mga pasahero agod makasae-ot. Binuytan ko ra alima ni Bing agod dungan kami makasakay. Mayad ay nakauna kami't sakay.
Tag nakaplastar eon kami sa jeep hay ako ro una nga naghambae.
"Kalisod gid ro saeakyan riya, 'no? Kon owa eang ako kabalikid kang hin-aga, indi gid ako magtuon riya. Ugaling kon owa ka't tinapusan nga kurso sa ginaobrahan mo hay hasta ka eang nga sugu-sugoon it kaibahan mo. Isaea pa indi ko gusto nga rang mga unga sa ulihi hay maagyan man nanda ro kalisod nga naagyan ko."
"Ham-an ano gid ring inagyan?"
"May tiempo kato nga rang pamahaw hay sangka pandesal eang ag sangka baso nga kape. Pag-abot it ilabas hay hopia rang suea. Kon gabii, kon amat, hay ginatueogan ko eang rang kagutom."
"Ham-an, siin ring Tatay? Owa imaw gapadaea kimo it allowance ay?"
"Gapadaea man ron, ugaling kueang. Indi ko masayran kon alinon ko untayon ro P60.00 nga ginapadaea kakon kada buean. Kinse pesos eagi ro bayad sa boarding house. Pila eon lang ro habilin? Paano ro suea nga ibakae ag ro bugas nga inugtug-on ko? Ag kon may kinahangean pa ako sa iskuylahan, siin ako mabuoe? Mayad ngani ay nakaobra ako sa kanten, nalibre rang pagkaon ag merienda. Kon owa siguro, tao kon mapadayon ko rang pagtuon."
"Mayad ngani ron ay nakasueod ka sa library. Ag sa U.P. pa."
"Swerti eang rato. Pag-agto ko sa Vinzons Hall hay nakita ro nga may opening kuno sa U.P. Library. Gin-aplayan ko. Ginbaton man ako. Pero sang buean rang training nga owa't sweldo. Mawron nga owa eagi ako magresign sa kanten hasta nabaton ko rang primero nga sweldo. Sangkire man lang, pero sapat eon sa mga kinahangeanon ko para makatuon ag makakaon it tatlong beses sa sang adlaw."
Naghipos kaming daywa. Mangan-angn hay nakaabot gid man kami sa Baclaran. Kato bukon pa't matrapic ro mga karsada. Mga 1970 rato. Ag ro bayad kato sa jeep hay P0.10 pa eang. Pag-abot namon sa Baclaran hay nanaog kami.
"Indi mo eon ako ihatod sa baeay, ha. Sunlugon pa ako karon nanda pag-abot ko nga may kaibahan ako nga eaki. Isaea pa base isugid nanda ako kay Nanay nga may nagasunod-sunod eon kakon riya."
"Indi ka gid?"
"Saka na lang!"
April 7 rang birthday.
Bag-o mag-abot rang birthday hay ginsinghanan ko si Bing nga ginakumbida ko imaw nga mamahaw kami sa birthday ko. Nagsugot man imaw. Ginsinghanan ko imaw nga igto kami makaon sa Max restaurant sa Cubao. Hapiton ko imaw sa MLQU, mga ala siete it gabii, sa library. Imaw ron ro buhi ku ulihi nana nga klase.
Nag-under time ako. Hambae ko nga may importante ako nga agtunan. Pagkatapos ko't trabaho hay dumiretso ako sa MLQU agod sueangon si Bing. Owa man ako't plano nga magsueod sa klase. Total bag-o eang man natapos ro amon nga long exam.
Igto gid man si Bing sa Library gabasa it Manila Times. Ginpaeapitan ko imaw ag ginsinghanan nga mapanaw eon kami. Nagtindog imaw ag nag-eaong sa ana nga mga klasmeyt.
"Enjoy," kuros ka mga klasmeyt.
"Thank you," sabat ni Bing.
Pumanaw kami.
Tag maeapit eon lang kami makatapos it kaon hay ginhambaean ko si Bing nga naila ako kana.
Pagkabati na hay naghiyum-hiyum eang imaw.
"Ano ro buot hambaeon king paghiyum-hiyum?", hambae ko.
"Wala."
"Wala?!"
Owa imaw magsabat. ginbuytan ko ra alima ag ginpisil.
"May mga tawo," hambae na.
"Sorry, halipat ako."
"Anay ka," hambae na. "Sin-o gali si Elvie?"
"Sin-ong Elvie?"
"Basta. May nagsugid abi kakon nga may ginahatud-hatud ka kuno nga Elvie sa Diliman."
"Sin-o ro nagsugid king karon?"
"Indi importante kon sin-o ro nagsugid. Ro importante hay kon matuod o kon indi rang habatian nga tsismis."
"Matuod ron, pero nagbreak eon kami. Owa gid man ako naila kana. Imaw man lang ro may gusto kakon. Pagpanaw ko ngani sa Aklan hay nalipong kuno imaw. Ag ginpangabay nana ra manghod nga usuyon ako. Nakabati abi kuno imaw nga nag-asawa eon ako."
"Gali, ha. Kawawa naman siya,"
"I don' t want to spoil this evening, Bing. Total sirado eon ron. Ro dapat naton istoryahan hay kita nga daywa."
"OK. Pero kon may balita ka kay Elvie hay sugiri man ako, ha. Curious eang ako kana."
"Anong OK? Anong curious? Siguro ro dapat pangutan-on hay kon may pag-asa ako kimo?"
"Ano sa palagay mo?"
Alas dyes eon it gabii kami makatapos it kaon. Pagkatapos ko't bayad sa bill namon hay nagtindog kami ag nagguwa.
Pagguwa namon sa restauran hay ginpasaeamatan ko imaw sa anang pagmunot kakon.
"O, ihatod eon kita sa Baclaran?" hambae ko.
"Pwede man, ugaling eampas eon ako sa curfew time. Alas noybe pa abi hay ginasarhan eon ro gate sa ginaestaran ko."
"Ang aga naman," hambae ko.
"Ngani. Pero owa ako't mahimo kundi magsunod sa sueondan."
"Di, sunod ka eon lang sa boarding house ko. May vacant bedspace pa man igto ay nag-uli sa Batangas si Bert nga roommate ko."
"Nahuya ako."
"Sige na! Indi ka magkahadlok kakon. Bukon man ako't aswang," sabay buyot ku anang butkon.
"Anong malay ko! Basi pagbugtaw ko hay upas eon ako. Pero, sige na nga! Upas kon upas!"
Nagsakay kami't taksi halin sa Cubao hasta sa UP Diliman. Dumiretso kami sa White House. Imaw ro tawag sa staff house sa UP Diliman kon siin rang boarding house. Igto ako kato gaboard ay maeapit sa ginobrahan ko.
Bukas pa ro pwertahan ku boarding ko pagsampot namon. Si Tiya Meling nga landlady ko hay nagapamantaw it TV sa sala.
"Mayd nga gabii, Tiyay." hambae ko.
"Mayad man nga gabii."
"Si Bing gali, Tiyay. Girlfriend ko. Nagab-ihan abi kami sa Cubao. Nawili abi kami sa pag-inistorya. Halipatan namon nga lampas eon gali sa anang curfew time. Busa iya eon lang anay imaw matueog. Owa man riya si Bert, indi baea?"
"Huo."
"Excuse us, Tiyay. Masueod eon lang anay kami sa kwarto," hambae ko.
"Ayos lang."
Ginsampit ko si Bing sa kwarto ko. Ginbilin ko nga bukas ro pwertahan pagkasueod namon.
"Paki sara ro pwertahan," hambae ni Bing.
Ginsara ko. Ginlak na ro door knob.
Pagkalak na hay gin-eapitan nana ako ag ginhakos.
"Happy birthday, Cris!" hambae na.
Hakibot ako.
"Saeamat man!"
Nagkipot ro among mga bibig. Matam-is. haeos indi ko pagbuhian si Bing. Mabuhay ko eon abi nga ginhandum nga makupkupan ko imaw.
Rato ro una ko nga haro kay Bing.
"Saeamat, ha!", hambae ko. Ginharuan ko imaw it oman.
"Promise indi mo pagsupsupon rang dugo ha!"
"Promise. Mamatay man si Rizal ag si Aguinaldo!"
"Luko mo. Isusumbong kita sa Tatay ko!"
Magkahulid kaming daywa pagtueog namon.
Alas kwatro it agahon pa imaw nagbugtaw.
"Cris," hambae na, "mapanaw eon ako. May duty pa abi ako sa kanten."
"Madueom pa ngani. Mamahaw eon lang anay kita sa kapiterya ni Tiyay Lusita. Igto ako gakaon adlaw -adlaw."
"Ihatod ta galing sa saeakyan."
Pagkalipas it daywang buean hay nakabaton si Bing it sueat halin sa anang Nanay. "Total gradwet ka eon man", hambae sa sueat, "magbakasyon ka eang anay."
Ginsugiran ako ni Bing sa sueat ni Nanay na. Hambae ko hay bag-o imaw mag-uli hay magpakasae kami maski sa huwes eang anay. Nagsugot si Bing.
Ginsugiran namon ro amon nga barkada, pero naghambae si Joe nga pagkatapos eang it petsa kinse or katapusan it buean agod may ibakae sanda it regalo. Si Bobby ag si Fe ro amon nga witnesses sa kasae.
"Ayos!" sabat ko.
Mayo 17 kami nagpakasae ni Bing sa Quezon City Hall. Pagkatapos it sang dominggo hay nag-uli imaw sa Antique.
Pero matsa owa man kami nagkaeayo ay haeos dominggo-dominggo hay nagasueueatan kami ni Bing. Sa ulihi hay nangawa ra Nanay ay permi eon lang imaw nagabaton it sueat halin kakon. Pero owa nana rato ginsugid kay Bing. Sangka dominggo hay ginsugo ka Tatay si Bing nga magbakae it karne ag iba pa nga pagkaon sa San Jose. Owa kasayod si Bing nga plano gali rato ka Tatay nga usisaon ro mga gamit ni Bing. Ag samtang igto pa si Bing sa San Jose hay binuksan nanda ro ay Bing nga maleta, ag igto nanda nakita rang mga sueat ag ro amon nga marriage contract.
Pag-abot ni Bing halin sa San Jose hay ginsukmaan imaw ka anang Nanay hanungod sa marriage contract namon. Nagdungok si Bing ag gulping ginhakos na si Nanay na.
"It's Ok, Ambong. It's OK. Total tapos ka eon man sa pagtuon mo. Owa kami naakig kimo ah. Gusto eang namon masayran kon matuod gid man nga may asawa ka eon."
Ambong ro hayo ni Bing sa andang lugar.
Bangod kara hay ginpadaehan ako ni Bing it sueat nga sueangon ko imaw sa Antique, ag agod makita man ako ka anang mga magueang.
Nagpanaaw ako rito sa andang baeay. Tatlong adlaw ako rito, ag dungan kami ni Bing nagbalik sa Diliman.
Bag-o kami naghalin sa andang baeay hay nagbisa anay ako kay Nanay ag kay Tatay.
"Take good care of Ambong. We love her so much, " hambae ni Nanay.
"I will. Promise," hambae ko.
Makaron, an-om eon ro among apo.
ni Melchor F. Cichon
March 11, 2015
"Cris, sueangon mo ako eagi riya sa Antique ay nadiskobre nanday Nanay ag Tatay ro aton nga relasyon. Sundon mo eang raya nga direksyon agod indi ka magtaeang. Pag-abot mo sa pyer it Iloilo City hay sumakay ka't jeep paagto sa Super. Maeapit karon ro paradahan it 76 Express nga naga-agto sa San Jose, Antique. Pag-abot mo sa San Jose hay magsakay ka't jeep paagto sa San Remigio, mga baynte kilometro ra kaeayuon. Maagyan mo ron ro banwa't Sibalom bag-o ka makaabot sa San Remigio. Pag-abot mo sa poblacion it San Remigio hay dumiritso ka sa baeay nanday Manding Luz Udani. Igkampod ron ni Nanay. Maeapit ra andang baeay sa public market it San Remigio. Green ro bubungan ku andang baeay. Owa eo't ibang baeay nga may makarayang pinta. Indi ka gid magtaeang. Ihatud ka sa baeay namon ni Manding Luz. See you soon, Love."
Si Bing ro nagpadaea kakon it sueat.
Si Bing hay dati ko nga klasmeyt sa Manuel L. Quezon University, Manila kon siin kaming daywa naggradwet.
Tradisyon sa MLQU nga kada umpisa it klase hay nagapakilaea ro mga estudyante sa kapwa estudyante nanda. Ginasugid nanda kon sin-o ro andang ngaean, kon ano ro andang ginabuoe nga kurso, ag kon taga-siin sanda.
Pagkasayod ko nga taga-Antique si Bing hay ginpaeapitan ko imaw pagkatapos it amon nga klase sa Philippine History. Dungan kami nga nagguwa sa amon nga kwarto.
"Taga-Antique ka gali?" hambae ko.
"Oo."
"Ikaw?"
"Akeanon ako."
"Ano ring gina-major?"
"Math. History rang minor."
"Ikaw?" hambae na kakon.
"Library Science. English o Biology rang minor."
"Ham-at gaaeang-aeang ka kon ano ring i-minor?"
"Gusto ko man abi tanan. Pero kon ano ro mauna ko nga matapos, hay imaw rang i-minor."
"Mayad ay night student ka man," hambae ko.
"Gakasyer ako abi sa kanten kon adlaw, imaw ron nga gabii rang klase."
"Ikaw?"
"Library Assistant ako sa U.P. Library sa Diliman, Quezon City. Kon indi ako magtuon hay base kon maeansang ako sa pagka-Library Assistant. Pero kon may matapos ako nga kurso sa Library Science basi kon mapromote man ako. Fisheries abi rang natapusan. Bangod sa kaimueon hay nakasueod ako sa library bag-o ako makatapos kang nauna nga kurso. Pero owa man ako magnuoe."
"Kon sa bagay."
Naghipos kami. Mangan-angan hay nagpangutana imaw kakon.
"Ikaw baea ro Cris Sta. Cruz nga pirme ko nababasa sa aton nga school organ, The Quezonian? Gusto ko ro mga binaeaybay nga ginpablis mo eabi na gid ratong Pushing the Night. Malalim ang kahulugan. Hanga ako sa kaisog it buot ku magueang nga gatueod it gabii. Kabay pa nga ro mga Filipino hay may kaisog paris kana nga awayon ro kaimueon agod mag-uswag ro atong banwa. Ro masubo hay baton eon lang nga baton ku anda nga sitwasyon. Ingko owa gid sanda't mahimo, samtang ro asenso nga ginatawag hay sa punta eon gid lang sa andang tudlo. Kon sa panan-aw nanda nga kasing eayo ro pag-ugwad hay imaw gid ron kaeayo. Pero kon tan-awon nanda nga kasing-eapit eang man ku andang tudlo ro kauswagan hay masarangan gid nanda nga maabot."
"Imaw gid," sabat ko.
Naghipos imaw. Matsa nagapanumdom ku sabat ko.
"O," hambae ko, "mamahaw anay kita sa kanten. May bag-o kuno sanda rito nga pamahaw ag gusto ko nga dungan kita makasamit kato. Mayad ron agod magkakilaea pa gid kita. Total owa eon man kita't klase."
"Busog pa ako. Sa masunod eon lang galing. May ueobrahon pa abi ako nga assignment sa solid geometry. Igto ko obrahon sa Library. Basi gusto mo nga buligan ako?"
"Oops... Waterloo ko ron. Kon poetry gid man, basi pwede pa. Maski ako pa ro mag-obra tanan. Pero kon numbers ngani, sorry na lang."
Pero kon Number Two siguro, owa't problema ano?"
"Nagpapatawa, hindi naman si Dolphy."
"No problem. Thank you na lang."
Ako eon lang nga isaea ro nagpanaw sa kanten. Samtang gakaon ako hay umuean. Pagkatapos ko't pamahaw hay nag-agi ako sa Library. Igto pa imaw gasueat.
Owa ako't daeang payong. Ginhueat ko si Bing sa pwertahan it Library.
Owa magbuhay hay nagguwa imaw.
"Pag-aeom ko hay nag-uli ka eon," hambae na.
"Ginhueat kita."
"Talaga? Kaina ka pa ay?" hambae nana kakon.
"Bag-o eang man ako." Pero sa matuod hay mga sangka oras eon rang hinueat kana.
"Gauean," hambae ko.
"No problem. May payong ako nga daea," hambae na, dungan bukas ka anang bag. Ginbuoe ko kana ro payong ag ginbuksan.
Pagguwa namon sa bilding hay sige pa gihapon ro inuean. Nagdungan kami sa pagpanaw. Sa waea imaw kakon. Rang tuo nga alima hay nagabuyot it payong. Rang waea nga alima hay libre. Gin-agbayan ko imaw kang waea nga alima agod mag-eapit imaw kakon para indi imaw mabasa. Pag-agbay ko kana hay ginwahig nana it mahinay rang alima. Pero ginbuytan ko ra alima ag ginpislit it mahinay.
"Basi kon may makakita katon," hambae na.
"Owa't kaso. Total gauean man. Ag ano gid kon hikita kita nanda? Inggit lang sila sa atin!"
"Ang yabang mo naman! Owa ka pa ngani kadiga kakon...."
"Uso pa ba yon, ay?"
"Aba, bakit?"
Naghipos eang ako.
Ginbuhian ko ra alima. Owa man imaw magpaeayo kakon. Nagdukot pa gid ngani --ay nagbaskog ro uean.
Plano ko nga ihatod ko imaw sa baeay nga ginaestaran nana sa Baclaran. Ro baeay ngaron hay sa anang tiyo, si Tay Pedro. Nagtabok kami sa pihak nga karsada it Quezon Blvd., sa atubang it Quiapo Church. Nag-agi kami sa Quiapo Underpass. Raya ro pinakamaeapit nga aeagyan patabok. Abo ro mga estudyante nga nagahueat it saeakyan sa atubang it simbahan. Tag-igto eon kami sa atubang it simbahan hay may umagi nga jeep paagto sa Baclaran. Pinarahan ko. Nagpundo ro jeep. Nagdinaeagan ro mga pasahero agod makasae-ot. Binuytan ko ra alima ni Bing agod dungan kami makasakay. Mayad ay nakauna kami't sakay.
Tag nakaplastar eon kami sa jeep hay ako ro una nga naghambae.
"Kalisod gid ro saeakyan riya, 'no? Kon owa eang ako kabalikid kang hin-aga, indi gid ako magtuon riya. Ugaling kon owa ka't tinapusan nga kurso sa ginaobrahan mo hay hasta ka eang nga sugu-sugoon it kaibahan mo. Isaea pa indi ko gusto nga rang mga unga sa ulihi hay maagyan man nanda ro kalisod nga naagyan ko."
"Ham-an ano gid ring inagyan?"
"May tiempo kato nga rang pamahaw hay sangka pandesal eang ag sangka baso nga kape. Pag-abot it ilabas hay hopia rang suea. Kon gabii, kon amat, hay ginatueogan ko eang rang kagutom."
"Ham-an, siin ring Tatay? Owa imaw gapadaea kimo it allowance ay?"
"Gapadaea man ron, ugaling kueang. Indi ko masayran kon alinon ko untayon ro P60.00 nga ginapadaea kakon kada buean. Kinse pesos eagi ro bayad sa boarding house. Pila eon lang ro habilin? Paano ro suea nga ibakae ag ro bugas nga inugtug-on ko? Ag kon may kinahangean pa ako sa iskuylahan, siin ako mabuoe? Mayad ngani ay nakaobra ako sa kanten, nalibre rang pagkaon ag merienda. Kon owa siguro, tao kon mapadayon ko rang pagtuon."
"Mayad ngani ron ay nakasueod ka sa library. Ag sa U.P. pa."
"Swerti eang rato. Pag-agto ko sa Vinzons Hall hay nakita ro nga may opening kuno sa U.P. Library. Gin-aplayan ko. Ginbaton man ako. Pero sang buean rang training nga owa't sweldo. Mawron nga owa eagi ako magresign sa kanten hasta nabaton ko rang primero nga sweldo. Sangkire man lang, pero sapat eon sa mga kinahangeanon ko para makatuon ag makakaon it tatlong beses sa sang adlaw."
Naghipos kaming daywa. Mangan-angn hay nakaabot gid man kami sa Baclaran. Kato bukon pa't matrapic ro mga karsada. Mga 1970 rato. Ag ro bayad kato sa jeep hay P0.10 pa eang. Pag-abot namon sa Baclaran hay nanaog kami.
"Indi mo eon ako ihatod sa baeay, ha. Sunlugon pa ako karon nanda pag-abot ko nga may kaibahan ako nga eaki. Isaea pa base isugid nanda ako kay Nanay nga may nagasunod-sunod eon kakon riya."
"Indi ka gid?"
"Saka na lang!"
April 7 rang birthday.
Bag-o mag-abot rang birthday hay ginsinghanan ko si Bing nga ginakumbida ko imaw nga mamahaw kami sa birthday ko. Nagsugot man imaw. Ginsinghanan ko imaw nga igto kami makaon sa Max restaurant sa Cubao. Hapiton ko imaw sa MLQU, mga ala siete it gabii, sa library. Imaw ron ro buhi ku ulihi nana nga klase.
Nag-under time ako. Hambae ko nga may importante ako nga agtunan. Pagkatapos ko't trabaho hay dumiretso ako sa MLQU agod sueangon si Bing. Owa man ako't plano nga magsueod sa klase. Total bag-o eang man natapos ro amon nga long exam.
Igto gid man si Bing sa Library gabasa it Manila Times. Ginpaeapitan ko imaw ag ginsinghanan nga mapanaw eon kami. Nagtindog imaw ag nag-eaong sa ana nga mga klasmeyt.
"Enjoy," kuros ka mga klasmeyt.
"Thank you," sabat ni Bing.
Pumanaw kami.
Tag maeapit eon lang kami makatapos it kaon hay ginhambaean ko si Bing nga naila ako kana.
Pagkabati na hay naghiyum-hiyum eang imaw.
"Ano ro buot hambaeon king paghiyum-hiyum?", hambae ko.
"Wala."
"Wala?!"
Owa imaw magsabat. ginbuytan ko ra alima ag ginpisil.
"May mga tawo," hambae na.
"Sorry, halipat ako."
"Anay ka," hambae na. "Sin-o gali si Elvie?"
"Sin-ong Elvie?"
"Basta. May nagsugid abi kakon nga may ginahatud-hatud ka kuno nga Elvie sa Diliman."
"Sin-o ro nagsugid king karon?"
"Indi importante kon sin-o ro nagsugid. Ro importante hay kon matuod o kon indi rang habatian nga tsismis."
"Matuod ron, pero nagbreak eon kami. Owa gid man ako naila kana. Imaw man lang ro may gusto kakon. Pagpanaw ko ngani sa Aklan hay nalipong kuno imaw. Ag ginpangabay nana ra manghod nga usuyon ako. Nakabati abi kuno imaw nga nag-asawa eon ako."
"Gali, ha. Kawawa naman siya,"
"I don' t want to spoil this evening, Bing. Total sirado eon ron. Ro dapat naton istoryahan hay kita nga daywa."
"OK. Pero kon may balita ka kay Elvie hay sugiri man ako, ha. Curious eang ako kana."
"Anong OK? Anong curious? Siguro ro dapat pangutan-on hay kon may pag-asa ako kimo?"
"Ano sa palagay mo?"
Alas dyes eon it gabii kami makatapos it kaon. Pagkatapos ko't bayad sa bill namon hay nagtindog kami ag nagguwa.
Pagguwa namon sa restauran hay ginpasaeamatan ko imaw sa anang pagmunot kakon.
"O, ihatod eon kita sa Baclaran?" hambae ko.
"Pwede man, ugaling eampas eon ako sa curfew time. Alas noybe pa abi hay ginasarhan eon ro gate sa ginaestaran ko."
"Ang aga naman," hambae ko.
"Ngani. Pero owa ako't mahimo kundi magsunod sa sueondan."
"Di, sunod ka eon lang sa boarding house ko. May vacant bedspace pa man igto ay nag-uli sa Batangas si Bert nga roommate ko."
"Nahuya ako."
"Sige na! Indi ka magkahadlok kakon. Bukon man ako't aswang," sabay buyot ku anang butkon.
"Anong malay ko! Basi pagbugtaw ko hay upas eon ako. Pero, sige na nga! Upas kon upas!"
Nagsakay kami't taksi halin sa Cubao hasta sa UP Diliman. Dumiretso kami sa White House. Imaw ro tawag sa staff house sa UP Diliman kon siin rang boarding house. Igto ako kato gaboard ay maeapit sa ginobrahan ko.
Bukas pa ro pwertahan ku boarding ko pagsampot namon. Si Tiya Meling nga landlady ko hay nagapamantaw it TV sa sala.
"Mayd nga gabii, Tiyay." hambae ko.
"Mayad man nga gabii."
"Si Bing gali, Tiyay. Girlfriend ko. Nagab-ihan abi kami sa Cubao. Nawili abi kami sa pag-inistorya. Halipatan namon nga lampas eon gali sa anang curfew time. Busa iya eon lang anay imaw matueog. Owa man riya si Bert, indi baea?"
"Huo."
"Excuse us, Tiyay. Masueod eon lang anay kami sa kwarto," hambae ko.
"Ayos lang."
Ginsampit ko si Bing sa kwarto ko. Ginbilin ko nga bukas ro pwertahan pagkasueod namon.
"Paki sara ro pwertahan," hambae ni Bing.
Ginsara ko. Ginlak na ro door knob.
Pagkalak na hay gin-eapitan nana ako ag ginhakos.
"Happy birthday, Cris!" hambae na.
Hakibot ako.
"Saeamat man!"
Nagkipot ro among mga bibig. Matam-is. haeos indi ko pagbuhian si Bing. Mabuhay ko eon abi nga ginhandum nga makupkupan ko imaw.
Rato ro una ko nga haro kay Bing.
"Saeamat, ha!", hambae ko. Ginharuan ko imaw it oman.
"Promise indi mo pagsupsupon rang dugo ha!"
"Promise. Mamatay man si Rizal ag si Aguinaldo!"
"Luko mo. Isusumbong kita sa Tatay ko!"
Magkahulid kaming daywa pagtueog namon.
Alas kwatro it agahon pa imaw nagbugtaw.
"Cris," hambae na, "mapanaw eon ako. May duty pa abi ako sa kanten."
"Madueom pa ngani. Mamahaw eon lang anay kita sa kapiterya ni Tiyay Lusita. Igto ako gakaon adlaw -adlaw."
"Ihatod ta galing sa saeakyan."
Pagkalipas it daywang buean hay nakabaton si Bing it sueat halin sa anang Nanay. "Total gradwet ka eon man", hambae sa sueat, "magbakasyon ka eang anay."
Ginsugiran ako ni Bing sa sueat ni Nanay na. Hambae ko hay bag-o imaw mag-uli hay magpakasae kami maski sa huwes eang anay. Nagsugot si Bing.
Ginsugiran namon ro amon nga barkada, pero naghambae si Joe nga pagkatapos eang it petsa kinse or katapusan it buean agod may ibakae sanda it regalo. Si Bobby ag si Fe ro amon nga witnesses sa kasae.
"Ayos!" sabat ko.
Mayo 17 kami nagpakasae ni Bing sa Quezon City Hall. Pagkatapos it sang dominggo hay nag-uli imaw sa Antique.
Pero matsa owa man kami nagkaeayo ay haeos dominggo-dominggo hay nagasueueatan kami ni Bing. Sa ulihi hay nangawa ra Nanay ay permi eon lang imaw nagabaton it sueat halin kakon. Pero owa nana rato ginsugid kay Bing. Sangka dominggo hay ginsugo ka Tatay si Bing nga magbakae it karne ag iba pa nga pagkaon sa San Jose. Owa kasayod si Bing nga plano gali rato ka Tatay nga usisaon ro mga gamit ni Bing. Ag samtang igto pa si Bing sa San Jose hay binuksan nanda ro ay Bing nga maleta, ag igto nanda nakita rang mga sueat ag ro amon nga marriage contract.
Pag-abot ni Bing halin sa San Jose hay ginsukmaan imaw ka anang Nanay hanungod sa marriage contract namon. Nagdungok si Bing ag gulping ginhakos na si Nanay na.
"It's Ok, Ambong. It's OK. Total tapos ka eon man sa pagtuon mo. Owa kami naakig kimo ah. Gusto eang namon masayran kon matuod gid man nga may asawa ka eon."
Ambong ro hayo ni Bing sa andang lugar.
Bangod kara hay ginpadaehan ako ni Bing it sueat nga sueangon ko imaw sa Antique, ag agod makita man ako ka anang mga magueang.
Nagpanaaw ako rito sa andang baeay. Tatlong adlaw ako rito, ag dungan kami ni Bing nagbalik sa Diliman.
Bag-o kami naghalin sa andang baeay hay nagbisa anay ako kay Nanay ag kay Tatay.
"Take good care of Ambong. We love her so much, " hambae ni Nanay.
"I will. Promise," hambae ko.
Makaron, an-om eon ro among apo.
No comments:
Post a Comment