Budoy

Budoy

ni Melchor F. Cichon

March 10, 2015

Nagatingdog si Budoy, gaatubang sa andang bintana. Maeayo ra anang ginapanan-aw. Bag-o eang sanda nagbaisay ka anang asawa nga si Annie ay daywang adlaw eon imaw nga owa ka drive ay nabalian it tsasis ro jeep nga ginamaneho na, kapin pa ay owa ka bueo it eksamin ra unga nga baye nga naga-iskuyla sa Aklan Academy. Owa abi nanda mabayre ro matrikula ka andang unga.

Samtang ginasuyop it madaeum ro anang sigarilyo hay hadumduman na kon paano natabu nga naabirya ro jeep nga ginamaneho na.

"Budoy," hambae ni Tay Diego nga tag-ana it jeep, "bangod nagtaas ro gasolina ag nagmaeahae ro mga pyesa it jeep, ginapataasan nakon ro boundary it jeep. Busa embes nga daywang gatos ro kada-adlaw nga boundary hay tatlong gatos eon halin makaron."

"Tay, basi pwede naton nga mapanubuan ro arkila."

"Indi eon. Kon indi ka magsugot hay mausoy kami't ibang drayber nga masugot sa rayang kundisyon."

"Ra akon hay basi kon masugot ka man lang. Kon indi ka, owa ako't mahimo."

Sayod si Budoy nga masarangan man nana ro boundary ngaron ugaling kinahangean gid nana nga magdoble or triple ro anang paghimakas. Owa eon man ngani imaw magbuoe it konduktor agod masolo nana ro kita.

Dominggo't agahon. Tyenda sa Kalibo ag sa Lezo.  Sigurado imaw nga abong pasahero.  Busa alas singko't agahon pa eang hay nagbangon eon si Budoy agod maligos. Pagkatapos na't paligos hay ag-inom imaw it kape. Igto eon lang kuno imaw mamahaw sa Elsie Healthy Karinderia  kon makafirst trip eon imaw.

Owa pa eagi maglarga si Budoy maski owa eon it malingkuran ro mga pasahero. Gusto gid nana nga mapuno ra jeep bag-o imaw maglarga agod sulit ra byahe. May mga sinako't paeay ag lingkad ro atop it jeep. May ap-at nga baboy nga nakakabit sa dingding it jeep. Pagpaandar ni Budoy ka jeep hay nagsaeakay pa gid ro mga eaki. Nagkabit eang sanda. Pero owa man gihapon magpanaw ro jeep. Daw may ginahueat pa si Budoy. May mga baye pa nga nagsaeakay. Sa sueod it jeep hay gadueotdutan eon ro mga pasahero. Sa tunga it jeep hay may extension bench pa.  Sa idaeom it lingkuran hay may mga basket pa. Haeos indi eon makahueag ro mga siki ku mga pasahero. May sangka nanay nga nagapasusu pa ka anang eabsag nga nagasinaeagit. Nadanggahan eon siguro. 

"Dali eon," hambae ku isaeang pasahero. Sin-o pa gid ro atong ginahueat? Indi eon ngani kami kaginhawa riya!"

Lumarga ro jeep pa Kalibo. Owa magbuhay hay nag-inundag ro jeep bangod sa batsehon nga karsada.  

Hambae ku sangka pasahero, "Ano nga klaseng gobyerno ngara naton man? Mayad gid sanda magpromisa samtang gakandidato pa eang sanda.  Pero kon nakapwesto eon ngani, ginabulag-bulagan ag ginapabungoe-bunguean eang nada ro andang obligasyon sa banwa. Owa gid it mga pueos. Permi eang nga busy mag-agto sa bueangan. Pero owa eon it tyempo sa pumueoyo."

Sinugpunan pa gid it sangka pasahero.

"Ano nga klaseng sitwasyon ra man? Gadinudutan eon kita riya, gainondag pa ra. Amo ra siguro ro ginahambae nanda nga abortion road.  Ano abi ay owa  gid gabueoligan ro mga opisyales it banwa. Permi eang nga hearing, hearing. Pero kon usisaon man ro andang record hay tuktukon man!"

"Hipos!", hambae pa ku isaea nga pasahero. Basi kon masalvage ka!" Indi bale na masalvage basta mahambae ko eang rang gustong hambaeon!"

Pero owa gid it epekto kay Budoy ra anang ginapamatian. Gahiyum-hiyum pa ngani imaw. "Sige eang," hambae na sa anang kaugalingon, "basta puno eang rang jeep agod dali ko matabunan rang boundary."

Ginpaburot pa gid ngani nana ro pagpadaeagan ka jeep--haeos owa eon gaduot sa kareton sa karsada.  Ag ro tapu-tapu sa karsada  nga eupad hay ingko daeaura nga dali eon lang mahueog. Pag-abot ni Budoy sa Kalibo hay ginpapanaog na dayon ro mga pasahero ag ro mga karga. Imbes  nga lima ka pesos ro bagahe sa kada saku it lingkad hay ginhimo nana nga pitong pesos. Ginparada na dayon ra jeep. Samtang gahueat it pasahero hay nagpamahaw anay imaw sa Elsie Healthy Karenderia.  Mga sang-oras gid man siguro ra anang paghueat it pasahero ag napuno ra jeep. Lumarga eon man dayon imaw pabalik sa Malinao. Pag-abot na sa Sta. Cruz-Biga-a hay nabatyagan na nga may eumagtik sa idaeum ku anang jeep. Owa nana gin-inato rato. Sige man gihapon ra paburot ka jeep. Tag maeapit eon lang sanda sa banwa it Malinao hay may hakita imaw nga tinumpok nga sako it paeay sa binit it karsada. Nagpunto imaw. Ag nanaog sa jeep. May eumapit kana nga isaea ka eaki.

"Pwede mo makarga rayang paeay pagbalik mo? Daehon ko sa Kalibo. Sangka karkada man lang ra siguro."

"OK. Hueata eang ako riya ay mabalik ako dayon. Ipanghatod ko eang rang mga pasahero."

Haeos euparon ni Budoy ro banwa't Malinao agod makabalik eagi imaw. Pag-abot nana sa banwa't Malinao hay owa eon nana ginpanghatod ro anang mga pasahero sa iba't-ibang kalye pares kato. Gadali eon gid kuno imaw. Nagbalik eagi imaw sa gintumpukan nga paeay.  Ginkarga ro mga sinako't paeay. Napuno ro jeep hasta sa bubungan. Ginsuma-suma ni Budoy nga pwede eon nana mabarayan ro boundary--ag alas dyes pa eang it agahon. Tayuyon ro pagpadaeagan ka jeep hasta magtukad imaw sa may boundary it Sta. Cruz ag Sta. Cruz-Biga-a.  Mataas ro  tueokaron ag mabatsi pa ro daean. Ag hinali eang nga may eumagtok sa idaeum  ka anang jeep.  Pumundo imaw. Nanaog imaw ag ginlingling ra idaeum it jeep. Bali ro tsasis.

"Lintik, dimalas gid. Kon siin pa ako makaginhawa, raya pa ro natabu," hambae na sa kaugalingon.

Nanaog man ro tag-ana it paeay. Naglingling man imaw sa idaeum it jeep.

"Nabali gid man, Doy."

Ipanaog eon kunta nanda ro paeay, ugaling gaasaw-asaw pa.Ginbutangan eon lang anay nanda it trapal ro bubungan it jeep agod indi mabasa ro mga paeay.

"Bangod sa tunga-tunga man lang ro aton nga naabot," hambae ku tag-ana it paeay, "tunga eon lang man ro akon nga ibayad man kimo."

Ginbaton ni Budoy ro plete. Pero maeuya ra eawas. Indi pa eagi imaw makauli sa anda ay kinahangean nga bantayan pa nana ro jeep. Apang kinahangean nga mareport gid nana sa tag-ana kon ano ro natabu sa jeep, nagdesider si Budoy nga magsakay eon lang sa nag-agi nga jeep.

"Ano ro natabu?",  hambae ku tag-ana.

"Nabali ra tsasis. Owa katakod sa karga nga paeay. Daan eon man abi ro tsasis ngato."

"Sige, owa kita't mahimo. Ro mayad karon hay ipakay-ad eon lang naton ron. Ipaguyod eon lang galing ron naton. Pero siin ring bayad sa sang adlaw mo nga boundary?"

Naglingo-lingo si Budoy. Tunga eang rang itao kimo ay tunga man lang sa sang adlaw rang byahe. Ag kon itao ko kimo tanan rang nakita hay ano rang ibakae it bukas hinduna?', sabat ni Budoy.

"Budoy," hambae ku tan-ana it jeep. "Bangod  guba pa ro jeep, indi ka anay makabyahe hasta makompune ro jeep. May iba pa man nga jeep rona galing may nakatuka eot-a ron."

Nagapaeapit si Annie nga anang kay Budoy sa may bintana.

"Budoy!" hambae ka asawa, "daw kadaeum gid ring ginapadumdom? "

"Owa ah, may sangkire eang nga problema."

"Indi ka magkalisod ah. Magbueoligan kita. Pwede man ako mag-eaha it kombo ag ibaligya naton sa may eskuylahan. Ag pwede man ako magbaton it mga labada."

"Saeamat gid," hambae ni Budoy.

"Dali inum anay kita't salabat," hambae ni Annie.

Gin-agbayan ni Budoy ra asawa ag nag-agto sa kusina agod magtempla it salabat.