mid-afternoon sun--
a rice grain died
to produce more grains
***Melcichon
March 22, 2015
Saturday, March 28, 2015
Wednesday, March 18, 2015
August 5, 2009
August 5, 2009--
four men stand still
during her funeral procession
***Melchor F. Cichon
March 18, 2015
four men stand still
during her funeral procession
***Melchor F. Cichon
March 18, 2015
Saturday, March 14, 2015
Maria Leonica N. Orbista: A Multi-Talented Young Lady
Maria Leonica N. Orbista: A Multi-Talented Young Lady
by Melchor F. Cichon
March 15, 2015
by Melchor F. Cichon
March 15, 2015
My usual duty at Aklan Catholic College in Kalibo, Aklan is Friday and Saturday. But because I had to attend an important meeting, I asked permission that I would report for work one day before my work schedule. And my decision to work earlier was a blessing in disguise. There was a Broadway Musical presentation at ACC.
There I learned that there are a lot of talented students at Aklan Catholic College, Kalibo, Aklan. I noticed this when I saw their Broadway Musical Presentation on March 5, 2015.
One of those talented students was Miss Maria Leonica N. Orbista. She turned 20 on March 8, 2015.
A native of Libacao, Aklan, Leonica is the only child of her parents, also natives of Libacao, Aklan.
She noticed her talent in music when, at about three or four years old, she could compose songs. Because she could not still write, she asked her friend to write the lyrics of her songs. Since then she has been composing songs and writing their lyrics. That was also the beginning of her love for poetry. Some of her poems can be read in her Facebook account.
When she was in the grade schools, she was asked to join in a contest on nature wherein the tune must have a lyric. She composed the song, and wrote its lyric herself. In her high school days, she joined in the pop song and dance competitions. Because of her singing talent she represented their town in regional athletic meets. She also joined in the regional oration contests.
I asked her if she has recorded her songs, and she said that she has posted her songs in her Facebook account. One time, she said she collaborated with her Scottish boyfriend in recording one of her songs, but the recording was not pushed through because they broke up.
She wanted to enroll at the College of Music, University of San Agustin, but her father did not like it. So she enrolled at Aklan Catholic College, Kalibo, Aklan. And it was a blessing in disguise.
In her first year college at ACC, she joined the editorial staff of their school organ, The Aklan Collegian, as a lay-out artist. And two of her articles were published there. One of which is entitled: Aklan's Nito Industry: Paving its Way to the Top (Aklan Collegian, June-October 2013, p. 18). Also at ACC, she represented her school in the PRISAA oration contests.
When the ACC presented its successful broadway musical presentation on March 5, 2015, Leonica was its lead performer. She sung, she danced, and she delivered oratory pieces.
When I asked her what else she wants to accomplish, she said that she wants to teach. But she said that after she has taken her BSE degree, she wishes to take up some units in psychology and business management so that she will have better understanding of people's characteristics and she would have more knowledge on how to deal with them. And then she would go abroad, perhaps in Australia so she could extend more helps to her fellowmen. "What's the use of having so much talents or resources if you cannot share these with others? Just like our Lord, Jesus Christ who shares his overflowing love and talents to everyone even to those who condemn him. It is my passion to help those people who have less in life and who have to opportunity and strength even to take care of themselves."
"Where did you get all these inspiring thoughts", I asked her.
"From my surroundings. I observe them closely. And I reflect on them when I am alone. And perhaps from my grandfather, Mamerto Orbista. He is an architect.
"Perhaps this is the result of your being away from your parents," I told her.
"Not at all,"she said. "My parents, though they are separated, and I have grown up with my grandmother. I have these wisdom that have been developed in me through my constant evaluation of what's going on around me. But let it be known that I truly love my parents. And they do not forget me. My father has built me our house where I have lived with my grandmother. And he shoulders my educational expenses. My father lives with his wife, not my mother, in our town, but in a different barrio."
Aside from singing and composing songs, Leonica loves photography, dancing, declamation, and playing guitar, and painting. She hopes to learn to play violin.
Perhaps because of her many extra curricular activities, she has not been an academic scholar in college. But she said, "I could be."
"Anyway", I told her, "one can be an outstanding person after college if one has the determination to accomplish his dream."
Before I ended my interview with her, she asked me for five points to remember. I told her:
1. Take care of your health. That's the greatest wealth anyone can have.
2. Learn more and more knowledge everyday. That's the greatest opportunity to do while we are still alive.
3. Share your knowledge to anyone who needs it. This will be your greatest contribution to mankind.
4. Be kind to everyone, even to your enemy. That's the best bridge you can get to attain happiness. And note that there is no happiness without wisdom.
5. Love your parents. Without them, you are not here.
Thursday, March 12, 2015
Budoy
Budoy
ni Melchor F. Cichon
March 10, 2015
Nagatingdog si Budoy, gaatubang sa andang bintana. Maeayo ra anang ginapanan-aw. Bag-o eang sanda nagbaisay ka anang asawa nga si Annie ay daywang adlaw eon imaw nga owa ka drive ay nabalian it tsasis ro jeep nga ginamaneho na, kapin pa ay owa ka bueo it eksamin ra unga nga baye nga naga-iskuyla sa Aklan Academy. Owa abi nanda mabayre ro matrikula ka andang unga.
Samtang ginasuyop it madaeum ro anang sigarilyo hay hadumduman na kon paano natabu nga naabirya ro jeep nga ginamaneho na.
"Budoy," hambae ni Tay Diego nga tag-ana it jeep, "bangod nagtaas ro gasolina ag nagmaeahae ro mga pyesa it jeep, ginapataasan nakon ro boundary it jeep. Busa embes nga daywang gatos ro kada-adlaw nga boundary hay tatlong gatos eon halin makaron."
"Tay, basi pwede naton nga mapanubuan ro arkila."
"Indi eon. Kon indi ka magsugot hay mausoy kami't ibang drayber nga masugot sa rayang kundisyon."
"Ra akon hay basi kon masugot ka man lang. Kon indi ka, owa ako't mahimo."
Sayod si Budoy nga masarangan man nana ro boundary ngaron ugaling kinahangean gid nana nga magdoble or triple ro anang paghimakas. Owa eon man ngani imaw magbuoe it konduktor agod masolo nana ro kita.
Dominggo't agahon. Tyenda sa Kalibo ag sa Lezo. Sigurado imaw nga abong pasahero. Busa alas singko't agahon pa eang hay nagbangon eon si Budoy agod maligos. Pagkatapos na't paligos hay ag-inom imaw it kape. Igto eon lang kuno imaw mamahaw sa Elsie Healthy Karinderia kon makafirst trip eon imaw.
Owa pa eagi maglarga si Budoy maski owa eon it malingkuran ro mga pasahero. Gusto gid nana nga mapuno ra jeep bag-o imaw maglarga agod sulit ra byahe. May mga sinako't paeay ag lingkad ro atop it jeep. May ap-at nga baboy nga nakakabit sa dingding it jeep. Pagpaandar ni Budoy ka jeep hay nagsaeakay pa gid ro mga eaki. Nagkabit eang sanda. Pero owa man gihapon magpanaw ro jeep. Daw may ginahueat pa si Budoy. May mga baye pa nga nagsaeakay. Sa sueod it jeep hay gadueotdutan eon ro mga pasahero. Sa tunga it jeep hay may extension bench pa. Sa idaeom it lingkuran hay may mga basket pa. Haeos indi eon makahueag ro mga siki ku mga pasahero. May sangka nanay nga nagapasusu pa ka anang eabsag nga nagasinaeagit. Nadanggahan eon siguro.
"Dali eon," hambae ku isaeang pasahero. Sin-o pa gid ro atong ginahueat? Indi eon ngani kami kaginhawa riya!"
Lumarga ro jeep pa Kalibo. Owa magbuhay hay nag-inundag ro jeep bangod sa batsehon nga karsada.
Hambae ku sangka pasahero, "Ano nga klaseng gobyerno ngara naton man? Mayad gid sanda magpromisa samtang gakandidato pa eang sanda. Pero kon nakapwesto eon ngani, ginabulag-bulagan ag ginapabungoe-bunguean eang nada ro andang obligasyon sa banwa. Owa gid it mga pueos. Permi eang nga busy mag-agto sa bueangan. Pero owa eon it tyempo sa pumueoyo."
Sinugpunan pa gid it sangka pasahero.
"Ano nga klaseng sitwasyon ra man? Gadinudutan eon kita riya, gainondag pa ra. Amo ra siguro ro ginahambae nanda nga abortion road. Ano abi ay owa gid gabueoligan ro mga opisyales it banwa. Permi eang nga hearing, hearing. Pero kon usisaon man ro andang record hay tuktukon man!"
"Hipos!", hambae pa ku isaea nga pasahero. Basi kon masalvage ka!" Indi bale na masalvage basta mahambae ko eang rang gustong hambaeon!"
Pero owa gid it epekto kay Budoy ra anang ginapamatian. Gahiyum-hiyum pa ngani imaw. "Sige eang," hambae na sa anang kaugalingon, "basta puno eang rang jeep agod dali ko matabunan rang boundary."
Ginpaburot pa gid ngani nana ro pagpadaeagan ka jeep--haeos owa eon gaduot sa kareton sa karsada. Ag ro tapu-tapu sa karsada nga eupad hay ingko daeaura nga dali eon lang mahueog. Pag-abot ni Budoy sa Kalibo hay ginpapanaog na dayon ro mga pasahero ag ro mga karga. Imbes nga lima ka pesos ro bagahe sa kada saku it lingkad hay ginhimo nana nga pitong pesos. Ginparada na dayon ra jeep. Samtang gahueat it pasahero hay nagpamahaw anay imaw sa Elsie Healthy Karenderia. Mga sang-oras gid man siguro ra anang paghueat it pasahero ag napuno ra jeep. Lumarga eon man dayon imaw pabalik sa Malinao. Pag-abot na sa Sta. Cruz-Biga-a hay nabatyagan na nga may eumagtik sa idaeum ku anang jeep. Owa nana gin-inato rato. Sige man gihapon ra paburot ka jeep. Tag maeapit eon lang sanda sa banwa it Malinao hay may hakita imaw nga tinumpok nga sako it paeay sa binit it karsada. Nagpunto imaw. Ag nanaog sa jeep. May eumapit kana nga isaea ka eaki.
"Pwede mo makarga rayang paeay pagbalik mo? Daehon ko sa Kalibo. Sangka karkada man lang ra siguro."
"OK. Hueata eang ako riya ay mabalik ako dayon. Ipanghatod ko eang rang mga pasahero."
Haeos euparon ni Budoy ro banwa't Malinao agod makabalik eagi imaw. Pag-abot nana sa banwa't Malinao hay owa eon nana ginpanghatod ro anang mga pasahero sa iba't-ibang kalye pares kato. Gadali eon gid kuno imaw. Nagbalik eagi imaw sa gintumpukan nga paeay. Ginkarga ro mga sinako't paeay. Napuno ro jeep hasta sa bubungan. Ginsuma-suma ni Budoy nga pwede eon nana mabarayan ro boundary--ag alas dyes pa eang it agahon. Tayuyon ro pagpadaeagan ka jeep hasta magtukad imaw sa may boundary it Sta. Cruz ag Sta. Cruz-Biga-a. Mataas ro tueokaron ag mabatsi pa ro daean. Ag hinali eang nga may eumagtok sa idaeum ka anang jeep. Pumundo imaw. Nanaog imaw ag ginlingling ra idaeum it jeep. Bali ro tsasis.
"Lintik, dimalas gid. Kon siin pa ako makaginhawa, raya pa ro natabu," hambae na sa kaugalingon.
Nanaog man ro tag-ana it paeay. Naglingling man imaw sa idaeum it jeep.
"Nabali gid man, Doy."
Ipanaog eon kunta nanda ro paeay, ugaling gaasaw-asaw pa.Ginbutangan eon lang anay nanda it trapal ro bubungan it jeep agod indi mabasa ro mga paeay.
"Bangod sa tunga-tunga man lang ro aton nga naabot," hambae ku tag-ana it paeay, "tunga eon lang man ro akon nga ibayad man kimo."
Ginbaton ni Budoy ro plete. Pero maeuya ra eawas. Indi pa eagi imaw makauli sa anda ay kinahangean nga bantayan pa nana ro jeep. Apang kinahangean nga mareport gid nana sa tag-ana kon ano ro natabu sa jeep, nagdesider si Budoy nga magsakay eon lang sa nag-agi nga jeep.
"Ano ro natabu?", hambae ku tag-ana.
"Nabali ra tsasis. Owa katakod sa karga nga paeay. Daan eon man abi ro tsasis ngato."
"Sige, owa kita't mahimo. Ro mayad karon hay ipakay-ad eon lang naton ron. Ipaguyod eon lang galing ron naton. Pero siin ring bayad sa sang adlaw mo nga boundary?"
Naglingo-lingo si Budoy. Tunga eang rang itao kimo ay tunga man lang sa sang adlaw rang byahe. Ag kon itao ko kimo tanan rang nakita hay ano rang ibakae it bukas hinduna?', sabat ni Budoy.
"Budoy," hambae ku tan-ana it jeep. "Bangod guba pa ro jeep, indi ka anay makabyahe hasta makompune ro jeep. May iba pa man nga jeep rona galing may nakatuka eot-a ron."
Nagapaeapit si Annie nga anang kay Budoy sa may bintana.
"Budoy!" hambae ka asawa, "daw kadaeum gid ring ginapadumdom? "
"Owa ah, may sangkire eang nga problema."
"Indi ka magkalisod ah. Magbueoligan kita. Pwede man ako mag-eaha it kombo ag ibaligya naton sa may eskuylahan. Ag pwede man ako magbaton it mga labada."
"Saeamat gid," hambae ni Budoy.
"Dali inum anay kita't salabat," hambae ni Annie.
Gin-agbayan ni Budoy ra asawa ag nag-agto sa kusina agod magtempla it salabat.
the sun swings inside my room
after the rain--
the sun swings
inside my room
***Melchor F. Cichon
March 11, 2015
the sun swings
inside my room
***Melchor F. Cichon
March 11, 2015
Wednesday, March 11, 2015
Bing
Bing
ni Melchor F. Cichon
March 11, 2015
"Cris, sueangon mo ako eagi riya sa Antique ay nadiskobre nanday Nanay ag Tatay ro aton nga relasyon. Sundon mo eang raya nga direksyon agod indi ka magtaeang. Pag-abot mo sa pyer it Iloilo City hay sumakay ka't jeep paagto sa Super. Maeapit karon ro paradahan it 76 Express nga naga-agto sa San Jose, Antique. Pag-abot mo sa San Jose hay magsakay ka't jeep paagto sa San Remigio, mga baynte kilometro ra kaeayuon. Maagyan mo ron ro banwa't Sibalom bag-o ka makaabot sa San Remigio. Pag-abot mo sa poblacion it San Remigio hay dumiritso ka sa baeay nanday Manding Luz Udani. Igkampod ron ni Nanay. Maeapit ra andang baeay sa public market it San Remigio. Green ro bubungan ku andang baeay. Owa eo't ibang baeay nga may makarayang pinta. Indi ka gid magtaeang. Ihatud ka sa baeay namon ni Manding Luz. See you soon, Love."
Si Bing ro nagpadaea kakon it sueat.
Si Bing hay dati ko nga klasmeyt sa Manuel L. Quezon University, Manila kon siin kaming daywa naggradwet.
Tradisyon sa MLQU nga kada umpisa it klase hay nagapakilaea ro mga estudyante sa kapwa estudyante nanda. Ginasugid nanda kon sin-o ro andang ngaean, kon ano ro andang ginabuoe nga kurso, ag kon taga-siin sanda.
Pagkasayod ko nga taga-Antique si Bing hay ginpaeapitan ko imaw pagkatapos it amon nga klase sa Philippine History. Dungan kami nga nagguwa sa amon nga kwarto.
"Taga-Antique ka gali?" hambae ko.
"Oo."
"Ikaw?"
"Akeanon ako."
"Ano ring gina-major?"
"Math. History rang minor."
"Ikaw?" hambae na kakon.
"Library Science. English o Biology rang minor."
"Ham-at gaaeang-aeang ka kon ano ring i-minor?"
"Gusto ko man abi tanan. Pero kon ano ro mauna ko nga matapos, hay imaw rang i-minor."
"Mayad ay night student ka man," hambae ko.
"Gakasyer ako abi sa kanten kon adlaw, imaw ron nga gabii rang klase."
"Ikaw?"
"Library Assistant ako sa U.P. Library sa Diliman, Quezon City. Kon indi ako magtuon hay base kon maeansang ako sa pagka-Library Assistant. Pero kon may matapos ako nga kurso sa Library Science basi kon mapromote man ako. Fisheries abi rang natapusan. Bangod sa kaimueon hay nakasueod ako sa library bag-o ako makatapos kang nauna nga kurso. Pero owa man ako magnuoe."
"Kon sa bagay."
Naghipos kami. Mangan-angan hay nagpangutana imaw kakon.
"Ikaw baea ro Cris Sta. Cruz nga pirme ko nababasa sa aton nga school organ, The Quezonian? Gusto ko ro mga binaeaybay nga ginpablis mo eabi na gid ratong Pushing the Night. Malalim ang kahulugan. Hanga ako sa kaisog it buot ku magueang nga gatueod it gabii. Kabay pa nga ro mga Filipino hay may kaisog paris kana nga awayon ro kaimueon agod mag-uswag ro atong banwa. Ro masubo hay baton eon lang nga baton ku anda nga sitwasyon. Ingko owa gid sanda't mahimo, samtang ro asenso nga ginatawag hay sa punta eon gid lang sa andang tudlo. Kon sa panan-aw nanda nga kasing eayo ro pag-ugwad hay imaw gid ron kaeayo. Pero kon tan-awon nanda nga kasing-eapit eang man ku andang tudlo ro kauswagan hay masarangan gid nanda nga maabot."
"Imaw gid," sabat ko.
Naghipos imaw. Matsa nagapanumdom ku sabat ko.
"O," hambae ko, "mamahaw anay kita sa kanten. May bag-o kuno sanda rito nga pamahaw ag gusto ko nga dungan kita makasamit kato. Mayad ron agod magkakilaea pa gid kita. Total owa eon man kita't klase."
"Busog pa ako. Sa masunod eon lang galing. May ueobrahon pa abi ako nga assignment sa solid geometry. Igto ko obrahon sa Library. Basi gusto mo nga buligan ako?"
"Oops... Waterloo ko ron. Kon poetry gid man, basi pwede pa. Maski ako pa ro mag-obra tanan. Pero kon numbers ngani, sorry na lang."
Pero kon Number Two siguro, owa't problema ano?"
"Nagpapatawa, hindi naman si Dolphy."
"No problem. Thank you na lang."
Ako eon lang nga isaea ro nagpanaw sa kanten. Samtang gakaon ako hay umuean. Pagkatapos ko't pamahaw hay nag-agi ako sa Library. Igto pa imaw gasueat.
Owa ako't daeang payong. Ginhueat ko si Bing sa pwertahan it Library.
Owa magbuhay hay nagguwa imaw.
"Pag-aeom ko hay nag-uli ka eon," hambae na.
"Ginhueat kita."
"Talaga? Kaina ka pa ay?" hambae nana kakon.
"Bag-o eang man ako." Pero sa matuod hay mga sangka oras eon rang hinueat kana.
"Gauean," hambae ko.
"No problem. May payong ako nga daea," hambae na, dungan bukas ka anang bag. Ginbuoe ko kana ro payong ag ginbuksan.
Pagguwa namon sa bilding hay sige pa gihapon ro inuean. Nagdungan kami sa pagpanaw. Sa waea imaw kakon. Rang tuo nga alima hay nagabuyot it payong. Rang waea nga alima hay libre. Gin-agbayan ko imaw kang waea nga alima agod mag-eapit imaw kakon para indi imaw mabasa. Pag-agbay ko kana hay ginwahig nana it mahinay rang alima. Pero ginbuytan ko ra alima ag ginpislit it mahinay.
"Basi kon may makakita katon," hambae na.
"Owa't kaso. Total gauean man. Ag ano gid kon hikita kita nanda? Inggit lang sila sa atin!"
"Ang yabang mo naman! Owa ka pa ngani kadiga kakon...."
"Uso pa ba yon, ay?"
"Aba, bakit?"
Naghipos eang ako.
Ginbuhian ko ra alima. Owa man imaw magpaeayo kakon. Nagdukot pa gid ngani --ay nagbaskog ro uean.
Plano ko nga ihatod ko imaw sa baeay nga ginaestaran nana sa Baclaran. Ro baeay ngaron hay sa anang tiyo, si Tay Pedro. Nagtabok kami sa pihak nga karsada it Quezon Blvd., sa atubang it Quiapo Church. Nag-agi kami sa Quiapo Underpass. Raya ro pinakamaeapit nga aeagyan patabok. Abo ro mga estudyante nga nagahueat it saeakyan sa atubang it simbahan. Tag-igto eon kami sa atubang it simbahan hay may umagi nga jeep paagto sa Baclaran. Pinarahan ko. Nagpundo ro jeep. Nagdinaeagan ro mga pasahero agod makasae-ot. Binuytan ko ra alima ni Bing agod dungan kami makasakay. Mayad ay nakauna kami't sakay.
Tag nakaplastar eon kami sa jeep hay ako ro una nga naghambae.
"Kalisod gid ro saeakyan riya, 'no? Kon owa eang ako kabalikid kang hin-aga, indi gid ako magtuon riya. Ugaling kon owa ka't tinapusan nga kurso sa ginaobrahan mo hay hasta ka eang nga sugu-sugoon it kaibahan mo. Isaea pa indi ko gusto nga rang mga unga sa ulihi hay maagyan man nanda ro kalisod nga naagyan ko."
"Ham-an ano gid ring inagyan?"
"May tiempo kato nga rang pamahaw hay sangka pandesal eang ag sangka baso nga kape. Pag-abot it ilabas hay hopia rang suea. Kon gabii, kon amat, hay ginatueogan ko eang rang kagutom."
"Ham-an, siin ring Tatay? Owa imaw gapadaea kimo it allowance ay?"
"Gapadaea man ron, ugaling kueang. Indi ko masayran kon alinon ko untayon ro P60.00 nga ginapadaea kakon kada buean. Kinse pesos eagi ro bayad sa boarding house. Pila eon lang ro habilin? Paano ro suea nga ibakae ag ro bugas nga inugtug-on ko? Ag kon may kinahangean pa ako sa iskuylahan, siin ako mabuoe? Mayad ngani ay nakaobra ako sa kanten, nalibre rang pagkaon ag merienda. Kon owa siguro, tao kon mapadayon ko rang pagtuon."
"Mayad ngani ron ay nakasueod ka sa library. Ag sa U.P. pa."
"Swerti eang rato. Pag-agto ko sa Vinzons Hall hay nakita ro nga may opening kuno sa U.P. Library. Gin-aplayan ko. Ginbaton man ako. Pero sang buean rang training nga owa't sweldo. Mawron nga owa eagi ako magresign sa kanten hasta nabaton ko rang primero nga sweldo. Sangkire man lang, pero sapat eon sa mga kinahangeanon ko para makatuon ag makakaon it tatlong beses sa sang adlaw."
Naghipos kaming daywa. Mangan-angn hay nakaabot gid man kami sa Baclaran. Kato bukon pa't matrapic ro mga karsada. Mga 1970 rato. Ag ro bayad kato sa jeep hay P0.10 pa eang. Pag-abot namon sa Baclaran hay nanaog kami.
"Indi mo eon ako ihatod sa baeay, ha. Sunlugon pa ako karon nanda pag-abot ko nga may kaibahan ako nga eaki. Isaea pa base isugid nanda ako kay Nanay nga may nagasunod-sunod eon kakon riya."
"Indi ka gid?"
"Saka na lang!"
April 7 rang birthday.
Bag-o mag-abot rang birthday hay ginsinghanan ko si Bing nga ginakumbida ko imaw nga mamahaw kami sa birthday ko. Nagsugot man imaw. Ginsinghanan ko imaw nga igto kami makaon sa Max restaurant sa Cubao. Hapiton ko imaw sa MLQU, mga ala siete it gabii, sa library. Imaw ron ro buhi ku ulihi nana nga klase.
Nag-under time ako. Hambae ko nga may importante ako nga agtunan. Pagkatapos ko't trabaho hay dumiretso ako sa MLQU agod sueangon si Bing. Owa man ako't plano nga magsueod sa klase. Total bag-o eang man natapos ro amon nga long exam.
Igto gid man si Bing sa Library gabasa it Manila Times. Ginpaeapitan ko imaw ag ginsinghanan nga mapanaw eon kami. Nagtindog imaw ag nag-eaong sa ana nga mga klasmeyt.
"Enjoy," kuros ka mga klasmeyt.
"Thank you," sabat ni Bing.
Pumanaw kami.
Tag maeapit eon lang kami makatapos it kaon hay ginhambaean ko si Bing nga naila ako kana.
Pagkabati na hay naghiyum-hiyum eang imaw.
"Ano ro buot hambaeon king paghiyum-hiyum?", hambae ko.
"Wala."
"Wala?!"
Owa imaw magsabat. ginbuytan ko ra alima ag ginpisil.
"May mga tawo," hambae na.
"Sorry, halipat ako."
"Anay ka," hambae na. "Sin-o gali si Elvie?"
"Sin-ong Elvie?"
"Basta. May nagsugid abi kakon nga may ginahatud-hatud ka kuno nga Elvie sa Diliman."
"Sin-o ro nagsugid king karon?"
"Indi importante kon sin-o ro nagsugid. Ro importante hay kon matuod o kon indi rang habatian nga tsismis."
"Matuod ron, pero nagbreak eon kami. Owa gid man ako naila kana. Imaw man lang ro may gusto kakon. Pagpanaw ko ngani sa Aklan hay nalipong kuno imaw. Ag ginpangabay nana ra manghod nga usuyon ako. Nakabati abi kuno imaw nga nag-asawa eon ako."
"Gali, ha. Kawawa naman siya,"
"I don' t want to spoil this evening, Bing. Total sirado eon ron. Ro dapat naton istoryahan hay kita nga daywa."
"OK. Pero kon may balita ka kay Elvie hay sugiri man ako, ha. Curious eang ako kana."
"Anong OK? Anong curious? Siguro ro dapat pangutan-on hay kon may pag-asa ako kimo?"
"Ano sa palagay mo?"
Alas dyes eon it gabii kami makatapos it kaon. Pagkatapos ko't bayad sa bill namon hay nagtindog kami ag nagguwa.
Pagguwa namon sa restauran hay ginpasaeamatan ko imaw sa anang pagmunot kakon.
"O, ihatod eon kita sa Baclaran?" hambae ko.
"Pwede man, ugaling eampas eon ako sa curfew time. Alas noybe pa abi hay ginasarhan eon ro gate sa ginaestaran ko."
"Ang aga naman," hambae ko.
"Ngani. Pero owa ako't mahimo kundi magsunod sa sueondan."
"Di, sunod ka eon lang sa boarding house ko. May vacant bedspace pa man igto ay nag-uli sa Batangas si Bert nga roommate ko."
"Nahuya ako."
"Sige na! Indi ka magkahadlok kakon. Bukon man ako't aswang," sabay buyot ku anang butkon.
"Anong malay ko! Basi pagbugtaw ko hay upas eon ako. Pero, sige na nga! Upas kon upas!"
Nagsakay kami't taksi halin sa Cubao hasta sa UP Diliman. Dumiretso kami sa White House. Imaw ro tawag sa staff house sa UP Diliman kon siin rang boarding house. Igto ako kato gaboard ay maeapit sa ginobrahan ko.
Bukas pa ro pwertahan ku boarding ko pagsampot namon. Si Tiya Meling nga landlady ko hay nagapamantaw it TV sa sala.
"Mayd nga gabii, Tiyay." hambae ko.
"Mayad man nga gabii."
"Si Bing gali, Tiyay. Girlfriend ko. Nagab-ihan abi kami sa Cubao. Nawili abi kami sa pag-inistorya. Halipatan namon nga lampas eon gali sa anang curfew time. Busa iya eon lang anay imaw matueog. Owa man riya si Bert, indi baea?"
"Huo."
"Excuse us, Tiyay. Masueod eon lang anay kami sa kwarto," hambae ko.
"Ayos lang."
Ginsampit ko si Bing sa kwarto ko. Ginbilin ko nga bukas ro pwertahan pagkasueod namon.
"Paki sara ro pwertahan," hambae ni Bing.
Ginsara ko. Ginlak na ro door knob.
Pagkalak na hay gin-eapitan nana ako ag ginhakos.
"Happy birthday, Cris!" hambae na.
Hakibot ako.
"Saeamat man!"
Nagkipot ro among mga bibig. Matam-is. haeos indi ko pagbuhian si Bing. Mabuhay ko eon abi nga ginhandum nga makupkupan ko imaw.
Rato ro una ko nga haro kay Bing.
"Saeamat, ha!", hambae ko. Ginharuan ko imaw it oman.
"Promise indi mo pagsupsupon rang dugo ha!"
"Promise. Mamatay man si Rizal ag si Aguinaldo!"
"Luko mo. Isusumbong kita sa Tatay ko!"
Magkahulid kaming daywa pagtueog namon.
Alas kwatro it agahon pa imaw nagbugtaw.
"Cris," hambae na, "mapanaw eon ako. May duty pa abi ako sa kanten."
"Madueom pa ngani. Mamahaw eon lang anay kita sa kapiterya ni Tiyay Lusita. Igto ako gakaon adlaw -adlaw."
"Ihatod ta galing sa saeakyan."
Pagkalipas it daywang buean hay nakabaton si Bing it sueat halin sa anang Nanay. "Total gradwet ka eon man", hambae sa sueat, "magbakasyon ka eang anay."
Ginsugiran ako ni Bing sa sueat ni Nanay na. Hambae ko hay bag-o imaw mag-uli hay magpakasae kami maski sa huwes eang anay. Nagsugot si Bing.
Ginsugiran namon ro amon nga barkada, pero naghambae si Joe nga pagkatapos eang it petsa kinse or katapusan it buean agod may ibakae sanda it regalo. Si Bobby ag si Fe ro amon nga witnesses sa kasae.
"Ayos!" sabat ko.
Mayo 17 kami nagpakasae ni Bing sa Quezon City Hall. Pagkatapos it sang dominggo hay nag-uli imaw sa Antique.
Pero matsa owa man kami nagkaeayo ay haeos dominggo-dominggo hay nagasueueatan kami ni Bing. Sa ulihi hay nangawa ra Nanay ay permi eon lang imaw nagabaton it sueat halin kakon. Pero owa nana rato ginsugid kay Bing. Sangka dominggo hay ginsugo ka Tatay si Bing nga magbakae it karne ag iba pa nga pagkaon sa San Jose. Owa kasayod si Bing nga plano gali rato ka Tatay nga usisaon ro mga gamit ni Bing. Ag samtang igto pa si Bing sa San Jose hay binuksan nanda ro ay Bing nga maleta, ag igto nanda nakita rang mga sueat ag ro amon nga marriage contract.
Pag-abot ni Bing halin sa San Jose hay ginsukmaan imaw ka anang Nanay hanungod sa marriage contract namon. Nagdungok si Bing ag gulping ginhakos na si Nanay na.
"It's Ok, Ambong. It's OK. Total tapos ka eon man sa pagtuon mo. Owa kami naakig kimo ah. Gusto eang namon masayran kon matuod gid man nga may asawa ka eon."
Ambong ro hayo ni Bing sa andang lugar.
Bangod kara hay ginpadaehan ako ni Bing it sueat nga sueangon ko imaw sa Antique, ag agod makita man ako ka anang mga magueang.
Nagpanaaw ako rito sa andang baeay. Tatlong adlaw ako rito, ag dungan kami ni Bing nagbalik sa Diliman.
Bag-o kami naghalin sa andang baeay hay nagbisa anay ako kay Nanay ag kay Tatay.
"Take good care of Ambong. We love her so much, " hambae ni Nanay.
"I will. Promise," hambae ko.
Makaron, an-om eon ro among apo.
ni Melchor F. Cichon
March 11, 2015
"Cris, sueangon mo ako eagi riya sa Antique ay nadiskobre nanday Nanay ag Tatay ro aton nga relasyon. Sundon mo eang raya nga direksyon agod indi ka magtaeang. Pag-abot mo sa pyer it Iloilo City hay sumakay ka't jeep paagto sa Super. Maeapit karon ro paradahan it 76 Express nga naga-agto sa San Jose, Antique. Pag-abot mo sa San Jose hay magsakay ka't jeep paagto sa San Remigio, mga baynte kilometro ra kaeayuon. Maagyan mo ron ro banwa't Sibalom bag-o ka makaabot sa San Remigio. Pag-abot mo sa poblacion it San Remigio hay dumiritso ka sa baeay nanday Manding Luz Udani. Igkampod ron ni Nanay. Maeapit ra andang baeay sa public market it San Remigio. Green ro bubungan ku andang baeay. Owa eo't ibang baeay nga may makarayang pinta. Indi ka gid magtaeang. Ihatud ka sa baeay namon ni Manding Luz. See you soon, Love."
Si Bing ro nagpadaea kakon it sueat.
Si Bing hay dati ko nga klasmeyt sa Manuel L. Quezon University, Manila kon siin kaming daywa naggradwet.
Tradisyon sa MLQU nga kada umpisa it klase hay nagapakilaea ro mga estudyante sa kapwa estudyante nanda. Ginasugid nanda kon sin-o ro andang ngaean, kon ano ro andang ginabuoe nga kurso, ag kon taga-siin sanda.
Pagkasayod ko nga taga-Antique si Bing hay ginpaeapitan ko imaw pagkatapos it amon nga klase sa Philippine History. Dungan kami nga nagguwa sa amon nga kwarto.
"Taga-Antique ka gali?" hambae ko.
"Oo."
"Ikaw?"
"Akeanon ako."
"Ano ring gina-major?"
"Math. History rang minor."
"Ikaw?" hambae na kakon.
"Library Science. English o Biology rang minor."
"Ham-at gaaeang-aeang ka kon ano ring i-minor?"
"Gusto ko man abi tanan. Pero kon ano ro mauna ko nga matapos, hay imaw rang i-minor."
"Mayad ay night student ka man," hambae ko.
"Gakasyer ako abi sa kanten kon adlaw, imaw ron nga gabii rang klase."
"Ikaw?"
"Library Assistant ako sa U.P. Library sa Diliman, Quezon City. Kon indi ako magtuon hay base kon maeansang ako sa pagka-Library Assistant. Pero kon may matapos ako nga kurso sa Library Science basi kon mapromote man ako. Fisheries abi rang natapusan. Bangod sa kaimueon hay nakasueod ako sa library bag-o ako makatapos kang nauna nga kurso. Pero owa man ako magnuoe."
"Kon sa bagay."
Naghipos kami. Mangan-angan hay nagpangutana imaw kakon.
"Ikaw baea ro Cris Sta. Cruz nga pirme ko nababasa sa aton nga school organ, The Quezonian? Gusto ko ro mga binaeaybay nga ginpablis mo eabi na gid ratong Pushing the Night. Malalim ang kahulugan. Hanga ako sa kaisog it buot ku magueang nga gatueod it gabii. Kabay pa nga ro mga Filipino hay may kaisog paris kana nga awayon ro kaimueon agod mag-uswag ro atong banwa. Ro masubo hay baton eon lang nga baton ku anda nga sitwasyon. Ingko owa gid sanda't mahimo, samtang ro asenso nga ginatawag hay sa punta eon gid lang sa andang tudlo. Kon sa panan-aw nanda nga kasing eayo ro pag-ugwad hay imaw gid ron kaeayo. Pero kon tan-awon nanda nga kasing-eapit eang man ku andang tudlo ro kauswagan hay masarangan gid nanda nga maabot."
"Imaw gid," sabat ko.
Naghipos imaw. Matsa nagapanumdom ku sabat ko.
"O," hambae ko, "mamahaw anay kita sa kanten. May bag-o kuno sanda rito nga pamahaw ag gusto ko nga dungan kita makasamit kato. Mayad ron agod magkakilaea pa gid kita. Total owa eon man kita't klase."
"Busog pa ako. Sa masunod eon lang galing. May ueobrahon pa abi ako nga assignment sa solid geometry. Igto ko obrahon sa Library. Basi gusto mo nga buligan ako?"
"Oops... Waterloo ko ron. Kon poetry gid man, basi pwede pa. Maski ako pa ro mag-obra tanan. Pero kon numbers ngani, sorry na lang."
Pero kon Number Two siguro, owa't problema ano?"
"Nagpapatawa, hindi naman si Dolphy."
"No problem. Thank you na lang."
Ako eon lang nga isaea ro nagpanaw sa kanten. Samtang gakaon ako hay umuean. Pagkatapos ko't pamahaw hay nag-agi ako sa Library. Igto pa imaw gasueat.
Owa ako't daeang payong. Ginhueat ko si Bing sa pwertahan it Library.
Owa magbuhay hay nagguwa imaw.
"Pag-aeom ko hay nag-uli ka eon," hambae na.
"Ginhueat kita."
"Talaga? Kaina ka pa ay?" hambae nana kakon.
"Bag-o eang man ako." Pero sa matuod hay mga sangka oras eon rang hinueat kana.
"Gauean," hambae ko.
"No problem. May payong ako nga daea," hambae na, dungan bukas ka anang bag. Ginbuoe ko kana ro payong ag ginbuksan.
Pagguwa namon sa bilding hay sige pa gihapon ro inuean. Nagdungan kami sa pagpanaw. Sa waea imaw kakon. Rang tuo nga alima hay nagabuyot it payong. Rang waea nga alima hay libre. Gin-agbayan ko imaw kang waea nga alima agod mag-eapit imaw kakon para indi imaw mabasa. Pag-agbay ko kana hay ginwahig nana it mahinay rang alima. Pero ginbuytan ko ra alima ag ginpislit it mahinay.
"Basi kon may makakita katon," hambae na.
"Owa't kaso. Total gauean man. Ag ano gid kon hikita kita nanda? Inggit lang sila sa atin!"
"Ang yabang mo naman! Owa ka pa ngani kadiga kakon...."
"Uso pa ba yon, ay?"
"Aba, bakit?"
Naghipos eang ako.
Ginbuhian ko ra alima. Owa man imaw magpaeayo kakon. Nagdukot pa gid ngani --ay nagbaskog ro uean.
Plano ko nga ihatod ko imaw sa baeay nga ginaestaran nana sa Baclaran. Ro baeay ngaron hay sa anang tiyo, si Tay Pedro. Nagtabok kami sa pihak nga karsada it Quezon Blvd., sa atubang it Quiapo Church. Nag-agi kami sa Quiapo Underpass. Raya ro pinakamaeapit nga aeagyan patabok. Abo ro mga estudyante nga nagahueat it saeakyan sa atubang it simbahan. Tag-igto eon kami sa atubang it simbahan hay may umagi nga jeep paagto sa Baclaran. Pinarahan ko. Nagpundo ro jeep. Nagdinaeagan ro mga pasahero agod makasae-ot. Binuytan ko ra alima ni Bing agod dungan kami makasakay. Mayad ay nakauna kami't sakay.
Tag nakaplastar eon kami sa jeep hay ako ro una nga naghambae.
"Kalisod gid ro saeakyan riya, 'no? Kon owa eang ako kabalikid kang hin-aga, indi gid ako magtuon riya. Ugaling kon owa ka't tinapusan nga kurso sa ginaobrahan mo hay hasta ka eang nga sugu-sugoon it kaibahan mo. Isaea pa indi ko gusto nga rang mga unga sa ulihi hay maagyan man nanda ro kalisod nga naagyan ko."
"Ham-an ano gid ring inagyan?"
"May tiempo kato nga rang pamahaw hay sangka pandesal eang ag sangka baso nga kape. Pag-abot it ilabas hay hopia rang suea. Kon gabii, kon amat, hay ginatueogan ko eang rang kagutom."
"Ham-an, siin ring Tatay? Owa imaw gapadaea kimo it allowance ay?"
"Gapadaea man ron, ugaling kueang. Indi ko masayran kon alinon ko untayon ro P60.00 nga ginapadaea kakon kada buean. Kinse pesos eagi ro bayad sa boarding house. Pila eon lang ro habilin? Paano ro suea nga ibakae ag ro bugas nga inugtug-on ko? Ag kon may kinahangean pa ako sa iskuylahan, siin ako mabuoe? Mayad ngani ay nakaobra ako sa kanten, nalibre rang pagkaon ag merienda. Kon owa siguro, tao kon mapadayon ko rang pagtuon."
"Mayad ngani ron ay nakasueod ka sa library. Ag sa U.P. pa."
"Swerti eang rato. Pag-agto ko sa Vinzons Hall hay nakita ro nga may opening kuno sa U.P. Library. Gin-aplayan ko. Ginbaton man ako. Pero sang buean rang training nga owa't sweldo. Mawron nga owa eagi ako magresign sa kanten hasta nabaton ko rang primero nga sweldo. Sangkire man lang, pero sapat eon sa mga kinahangeanon ko para makatuon ag makakaon it tatlong beses sa sang adlaw."
Naghipos kaming daywa. Mangan-angn hay nakaabot gid man kami sa Baclaran. Kato bukon pa't matrapic ro mga karsada. Mga 1970 rato. Ag ro bayad kato sa jeep hay P0.10 pa eang. Pag-abot namon sa Baclaran hay nanaog kami.
"Indi mo eon ako ihatod sa baeay, ha. Sunlugon pa ako karon nanda pag-abot ko nga may kaibahan ako nga eaki. Isaea pa base isugid nanda ako kay Nanay nga may nagasunod-sunod eon kakon riya."
"Indi ka gid?"
"Saka na lang!"
April 7 rang birthday.
Bag-o mag-abot rang birthday hay ginsinghanan ko si Bing nga ginakumbida ko imaw nga mamahaw kami sa birthday ko. Nagsugot man imaw. Ginsinghanan ko imaw nga igto kami makaon sa Max restaurant sa Cubao. Hapiton ko imaw sa MLQU, mga ala siete it gabii, sa library. Imaw ron ro buhi ku ulihi nana nga klase.
Nag-under time ako. Hambae ko nga may importante ako nga agtunan. Pagkatapos ko't trabaho hay dumiretso ako sa MLQU agod sueangon si Bing. Owa man ako't plano nga magsueod sa klase. Total bag-o eang man natapos ro amon nga long exam.
Igto gid man si Bing sa Library gabasa it Manila Times. Ginpaeapitan ko imaw ag ginsinghanan nga mapanaw eon kami. Nagtindog imaw ag nag-eaong sa ana nga mga klasmeyt.
"Enjoy," kuros ka mga klasmeyt.
"Thank you," sabat ni Bing.
Pumanaw kami.
Tag maeapit eon lang kami makatapos it kaon hay ginhambaean ko si Bing nga naila ako kana.
Pagkabati na hay naghiyum-hiyum eang imaw.
"Ano ro buot hambaeon king paghiyum-hiyum?", hambae ko.
"Wala."
"Wala?!"
Owa imaw magsabat. ginbuytan ko ra alima ag ginpisil.
"May mga tawo," hambae na.
"Sorry, halipat ako."
"Anay ka," hambae na. "Sin-o gali si Elvie?"
"Sin-ong Elvie?"
"Basta. May nagsugid abi kakon nga may ginahatud-hatud ka kuno nga Elvie sa Diliman."
"Sin-o ro nagsugid king karon?"
"Indi importante kon sin-o ro nagsugid. Ro importante hay kon matuod o kon indi rang habatian nga tsismis."
"Matuod ron, pero nagbreak eon kami. Owa gid man ako naila kana. Imaw man lang ro may gusto kakon. Pagpanaw ko ngani sa Aklan hay nalipong kuno imaw. Ag ginpangabay nana ra manghod nga usuyon ako. Nakabati abi kuno imaw nga nag-asawa eon ako."
"Gali, ha. Kawawa naman siya,"
"I don' t want to spoil this evening, Bing. Total sirado eon ron. Ro dapat naton istoryahan hay kita nga daywa."
"OK. Pero kon may balita ka kay Elvie hay sugiri man ako, ha. Curious eang ako kana."
"Anong OK? Anong curious? Siguro ro dapat pangutan-on hay kon may pag-asa ako kimo?"
"Ano sa palagay mo?"
Alas dyes eon it gabii kami makatapos it kaon. Pagkatapos ko't bayad sa bill namon hay nagtindog kami ag nagguwa.
Pagguwa namon sa restauran hay ginpasaeamatan ko imaw sa anang pagmunot kakon.
"O, ihatod eon kita sa Baclaran?" hambae ko.
"Pwede man, ugaling eampas eon ako sa curfew time. Alas noybe pa abi hay ginasarhan eon ro gate sa ginaestaran ko."
"Ang aga naman," hambae ko.
"Ngani. Pero owa ako't mahimo kundi magsunod sa sueondan."
"Di, sunod ka eon lang sa boarding house ko. May vacant bedspace pa man igto ay nag-uli sa Batangas si Bert nga roommate ko."
"Nahuya ako."
"Sige na! Indi ka magkahadlok kakon. Bukon man ako't aswang," sabay buyot ku anang butkon.
"Anong malay ko! Basi pagbugtaw ko hay upas eon ako. Pero, sige na nga! Upas kon upas!"
Nagsakay kami't taksi halin sa Cubao hasta sa UP Diliman. Dumiretso kami sa White House. Imaw ro tawag sa staff house sa UP Diliman kon siin rang boarding house. Igto ako kato gaboard ay maeapit sa ginobrahan ko.
Bukas pa ro pwertahan ku boarding ko pagsampot namon. Si Tiya Meling nga landlady ko hay nagapamantaw it TV sa sala.
"Mayd nga gabii, Tiyay." hambae ko.
"Mayad man nga gabii."
"Si Bing gali, Tiyay. Girlfriend ko. Nagab-ihan abi kami sa Cubao. Nawili abi kami sa pag-inistorya. Halipatan namon nga lampas eon gali sa anang curfew time. Busa iya eon lang anay imaw matueog. Owa man riya si Bert, indi baea?"
"Huo."
"Excuse us, Tiyay. Masueod eon lang anay kami sa kwarto," hambae ko.
"Ayos lang."
Ginsampit ko si Bing sa kwarto ko. Ginbilin ko nga bukas ro pwertahan pagkasueod namon.
"Paki sara ro pwertahan," hambae ni Bing.
Ginsara ko. Ginlak na ro door knob.
Pagkalak na hay gin-eapitan nana ako ag ginhakos.
"Happy birthday, Cris!" hambae na.
Hakibot ako.
"Saeamat man!"
Nagkipot ro among mga bibig. Matam-is. haeos indi ko pagbuhian si Bing. Mabuhay ko eon abi nga ginhandum nga makupkupan ko imaw.
Rato ro una ko nga haro kay Bing.
"Saeamat, ha!", hambae ko. Ginharuan ko imaw it oman.
"Promise indi mo pagsupsupon rang dugo ha!"
"Promise. Mamatay man si Rizal ag si Aguinaldo!"
"Luko mo. Isusumbong kita sa Tatay ko!"
Magkahulid kaming daywa pagtueog namon.
Alas kwatro it agahon pa imaw nagbugtaw.
"Cris," hambae na, "mapanaw eon ako. May duty pa abi ako sa kanten."
"Madueom pa ngani. Mamahaw eon lang anay kita sa kapiterya ni Tiyay Lusita. Igto ako gakaon adlaw -adlaw."
"Ihatod ta galing sa saeakyan."
Pagkalipas it daywang buean hay nakabaton si Bing it sueat halin sa anang Nanay. "Total gradwet ka eon man", hambae sa sueat, "magbakasyon ka eang anay."
Ginsugiran ako ni Bing sa sueat ni Nanay na. Hambae ko hay bag-o imaw mag-uli hay magpakasae kami maski sa huwes eang anay. Nagsugot si Bing.
Ginsugiran namon ro amon nga barkada, pero naghambae si Joe nga pagkatapos eang it petsa kinse or katapusan it buean agod may ibakae sanda it regalo. Si Bobby ag si Fe ro amon nga witnesses sa kasae.
"Ayos!" sabat ko.
Mayo 17 kami nagpakasae ni Bing sa Quezon City Hall. Pagkatapos it sang dominggo hay nag-uli imaw sa Antique.
Pero matsa owa man kami nagkaeayo ay haeos dominggo-dominggo hay nagasueueatan kami ni Bing. Sa ulihi hay nangawa ra Nanay ay permi eon lang imaw nagabaton it sueat halin kakon. Pero owa nana rato ginsugid kay Bing. Sangka dominggo hay ginsugo ka Tatay si Bing nga magbakae it karne ag iba pa nga pagkaon sa San Jose. Owa kasayod si Bing nga plano gali rato ka Tatay nga usisaon ro mga gamit ni Bing. Ag samtang igto pa si Bing sa San Jose hay binuksan nanda ro ay Bing nga maleta, ag igto nanda nakita rang mga sueat ag ro amon nga marriage contract.
Pag-abot ni Bing halin sa San Jose hay ginsukmaan imaw ka anang Nanay hanungod sa marriage contract namon. Nagdungok si Bing ag gulping ginhakos na si Nanay na.
"It's Ok, Ambong. It's OK. Total tapos ka eon man sa pagtuon mo. Owa kami naakig kimo ah. Gusto eang namon masayran kon matuod gid man nga may asawa ka eon."
Ambong ro hayo ni Bing sa andang lugar.
Bangod kara hay ginpadaehan ako ni Bing it sueat nga sueangon ko imaw sa Antique, ag agod makita man ako ka anang mga magueang.
Nagpanaaw ako rito sa andang baeay. Tatlong adlaw ako rito, ag dungan kami ni Bing nagbalik sa Diliman.
Bag-o kami naghalin sa andang baeay hay nagbisa anay ako kay Nanay ag kay Tatay.
"Take good care of Ambong. We love her so much, " hambae ni Nanay.
"I will. Promise," hambae ko.
Makaron, an-om eon ro among apo.
Monday, March 09, 2015
Payaw
Payaw
Ni Melchor F. Cichon
March 9, 2015
Kaibahan sanday Epen, Melin, Thelma, Delia, Baby, ag ap-at pa namon nga mga kabarka nga mga eaeaki, nagpanaw kami sa bukid it Sta. Cruz-Biga-a agod mag-usoy it payaw para iputos sa inomoe nga amon nga obrahon. Nagdaea kami it amon nga pamahaw: linaga nga saging nga sab-a, kamote, dayok ag tubi nga ilimnon. Ako ro tagabitbit it amon nga baeon. Pag-abot namon igto sa bukid hay dayon kami magputoe it mga dahon it payaw. Ginbutang namon sa basket. Ag naglingkod agod magpahuway-huway sa may puno it mabahoe nga akasya. Ginbuksan ko ro amon nga basket ag ginpamudpod ro saging ag kamote sa kada isaea kanda. Ginbutang ko sa eugta ro dayok. Ulihi ko gintaw-an si Baby. Naglingkod ako sa anang kilid.
“Baby,” hambae ko, “siin ka mapadayon sa imo nga pagtuon paggraduate naton sa high school?”
“Sa Manila kuno, hambae ni Mama.”
“Abaw ah, indi ka eon gali nakon makita kara.”
“Gauli-uli man kami kada bakasyon.”
“Pero, Baby, hidlawon gid ako kimo kara.”
“Sos! Hidlawon ka gid!” sabat ni Baby.
Naghinibayag rang mga kabarkada pagkabati sang ginhambae.
“Hidlawon ka gid, Tsong?” nagkuros rang mga kaibahan.
“Matuod man”, hambae ko.
“Hinugay ka ngani Tsong, ah,” sabat ni Baby. “Sip-unon pa ngani kita ngara…”
Nagtindog si Baby ag nagtikang paeayo sa grupo. Ginsunod ko imaw.
“Baby,” hambae ko. “Naila baea ako kimo.” Ag ginbuytan ko ra anang alima. Ginpisil na rang alima.
Valedictorian si Baby paggradwayt namon sa high school, samtang rang mga grades hay puro wasay.
Bag-o imaw magpanaw sa Manila hay gin-agtunan ko imaw sa andang baeay agod magpaalam. Hakita ko nga gadaeaura ra mga mata. Ag may gin-abot imaw kakon nga one-fourth sheet nga pad paper.
“Buksan mo ra kon makapanaw eon ako,” anang bilin kakon.
Pag-abot ko sa baeay hay ginbuksan ko ro sueat ni Baby.
“I will miss you, Tsong! Baby.”
Nakabaton ako’t sueat halin sa magueang ko sa Zamboanga City. Igto eon lang kuno ako magtuon it college sa bag-o nga bukas nga kolehyo, Mindanao Regional School of Fisheries. Nagsugot man si Tatay. Ag ginhatod ako rito ni Nanay sa Zamboanga City.
Bukon pa abi’t uso kato ro mga cellphone. Ag maski ro telepono hay maiwat man. Busa sueat eon gid lang ro madali nga komunikasyon para kakon kato.
Nagpinadaea ako it sueat kay Baby, pero owa gid imaw gabaeos kakon. Mga lima gid siguro ratong ginpadaea ko nga sueat kana. Apang zero gid ro anang sabat. Pero nag-eaum pa gid ako nga habaton nana tanan rang mga sueat. Ro postal adres nga gintao nana kakon bag-o imaw maghalin hay ginacheck ko gid it husto bag-o ko ihueog rang sueat sa koreyo.
Pag-abot it bakasyon hay nag-uli ako sa Sta. Cruz. Owa maka-uli si Baby ay nag-attend kuno imaw it summer classes sa folk dance. Imaw gid abi ra gusto halin pa kato. Pero may hakilaea ako nga paryente ni Baby, si Lorna. Naghambae imaw kakon nga habatian kuno nana nga may nagapangasawa kay Baby ag igto imaw gaobra sa Post Office nga maeapit sa baeay nanday Baby. Bangod maeapit eang ro andang baeay sa baeay nanday Baby hay imaw eon lang kuno ro nagabinaton sa sueat ko para kay Baby. Ag owa nana ra ginatao kay Baby. Sa ulihi hay ginbaton ni Baby ro eaki ngara. Ag nagsteady sanda. Owa gid it kalibutan si Baby sa natabu.
Ku masunod nga bakasyon hay nag-uli man ako. Pyesta man abi sa amon kon Mayo. Nakabati ako nga nag-uli man si Baby.
Kaadlawan it pyesta sa amon nga baryo. Nagsimba ako. Hakita ko si Baby nga nagaeuhod kaiping it sangka eaki. Indi gid man imaw gagwapo. Medyo maputi-puti eang kakon. Indi ako kakonsentrate sa ginasermon it pari. Gusto ko nga eapitan si Baby galing owa eon it lugar sa ginalingkuran nanda. Naghueat ako nga matapos ro misa. Pagguwa namon sa Ermita hay ginpaeapitan ko si Baby.
“Baby!”, hambae ko. “Kamusta! Iya ka man gali!”
“Hi!” eang ra sabat kakon.
Gintueok ako ka anang kaibahan nga eaki.
“Si Cab gali, boyfriend ko!” hambae ni Baby.
“Congrats!” sabat ko. Pero daw tunlon ko nga bilog ro eaki.
Nahuya man ako magpangutana kay Baby kon ano ro natabu. Ginkumbinda ko eon lang sanda nga mag-agi sa baeay namon agod igto eon lang kami magpamahaw.
Pagkatapos it pamahaw hay naglingkod kami ni Baby sa amon nga balkunahe, samtang ra boyfriend hay gina-estorya kang magueang nga eaki.
“Baby,” hambae ko, “ano ro natabu? Ham-at owa mo gid ginbaeosan rang mga sueat kimo? Sugire ako’t matuod, mapati ako kimo.”
“Anong, sueat? Owa gid ngani ako’t nabaton kimo maskin sambilog. Pag-eaom ko hay halipatan mo eon gid ako. Amo ra nga pagpangasawa kakon ni Cab hay ginbaton ko eon lang ron imaw.”
“Hara tan-awa ro mga resibo kang mga sueat kimo, puro registered mail ron. Pero zero gid ring baeos kakon.”
“Ha! Matuod?! Pangutan-on ko abi si Cab kon may nabaton gid man sanda nga sueat halin kimo ay una imaw gaobra sa post office.”
Ginbuytan ni Baby rang alima ag ginpisil. Pero ginbuhian na dayon ay nagpaeapit eon dayon kamon ra boyfriend.
“Sige, Baby. Abu gid nga saeamat sa tanan-tanan. I hope to see you again.”
Gin-abot ni Cab ra alima kakon. Pero owa ako maglamano kana.
Ni Melchor F. Cichon
March 9, 2015
Kaibahan sanday Epen, Melin, Thelma, Delia, Baby, ag ap-at pa namon nga mga kabarka nga mga eaeaki, nagpanaw kami sa bukid it Sta. Cruz-Biga-a agod mag-usoy it payaw para iputos sa inomoe nga amon nga obrahon. Nagdaea kami it amon nga pamahaw: linaga nga saging nga sab-a, kamote, dayok ag tubi nga ilimnon. Ako ro tagabitbit it amon nga baeon. Pag-abot namon igto sa bukid hay dayon kami magputoe it mga dahon it payaw. Ginbutang namon sa basket. Ag naglingkod agod magpahuway-huway sa may puno it mabahoe nga akasya. Ginbuksan ko ro amon nga basket ag ginpamudpod ro saging ag kamote sa kada isaea kanda. Ginbutang ko sa eugta ro dayok. Ulihi ko gintaw-an si Baby. Naglingkod ako sa anang kilid.
“Baby,” hambae ko, “siin ka mapadayon sa imo nga pagtuon paggraduate naton sa high school?”
“Sa Manila kuno, hambae ni Mama.”
“Abaw ah, indi ka eon gali nakon makita kara.”
“Gauli-uli man kami kada bakasyon.”
“Pero, Baby, hidlawon gid ako kimo kara.”
“Sos! Hidlawon ka gid!” sabat ni Baby.
Naghinibayag rang mga kabarkada pagkabati sang ginhambae.
“Hidlawon ka gid, Tsong?” nagkuros rang mga kaibahan.
“Matuod man”, hambae ko.
“Hinugay ka ngani Tsong, ah,” sabat ni Baby. “Sip-unon pa ngani kita ngara…”
Nagtindog si Baby ag nagtikang paeayo sa grupo. Ginsunod ko imaw.
“Baby,” hambae ko. “Naila baea ako kimo.” Ag ginbuytan ko ra anang alima. Ginpisil na rang alima.
Valedictorian si Baby paggradwayt namon sa high school, samtang rang mga grades hay puro wasay.
Bag-o imaw magpanaw sa Manila hay gin-agtunan ko imaw sa andang baeay agod magpaalam. Hakita ko nga gadaeaura ra mga mata. Ag may gin-abot imaw kakon nga one-fourth sheet nga pad paper.
“Buksan mo ra kon makapanaw eon ako,” anang bilin kakon.
Pag-abot ko sa baeay hay ginbuksan ko ro sueat ni Baby.
“I will miss you, Tsong! Baby.”
Nakabaton ako’t sueat halin sa magueang ko sa Zamboanga City. Igto eon lang kuno ako magtuon it college sa bag-o nga bukas nga kolehyo, Mindanao Regional School of Fisheries. Nagsugot man si Tatay. Ag ginhatod ako rito ni Nanay sa Zamboanga City.
Bukon pa abi’t uso kato ro mga cellphone. Ag maski ro telepono hay maiwat man. Busa sueat eon gid lang ro madali nga komunikasyon para kakon kato.
Nagpinadaea ako it sueat kay Baby, pero owa gid imaw gabaeos kakon. Mga lima gid siguro ratong ginpadaea ko nga sueat kana. Apang zero gid ro anang sabat. Pero nag-eaum pa gid ako nga habaton nana tanan rang mga sueat. Ro postal adres nga gintao nana kakon bag-o imaw maghalin hay ginacheck ko gid it husto bag-o ko ihueog rang sueat sa koreyo.
Pag-abot it bakasyon hay nag-uli ako sa Sta. Cruz. Owa maka-uli si Baby ay nag-attend kuno imaw it summer classes sa folk dance. Imaw gid abi ra gusto halin pa kato. Pero may hakilaea ako nga paryente ni Baby, si Lorna. Naghambae imaw kakon nga habatian kuno nana nga may nagapangasawa kay Baby ag igto imaw gaobra sa Post Office nga maeapit sa baeay nanday Baby. Bangod maeapit eang ro andang baeay sa baeay nanday Baby hay imaw eon lang kuno ro nagabinaton sa sueat ko para kay Baby. Ag owa nana ra ginatao kay Baby. Sa ulihi hay ginbaton ni Baby ro eaki ngara. Ag nagsteady sanda. Owa gid it kalibutan si Baby sa natabu.
Ku masunod nga bakasyon hay nag-uli man ako. Pyesta man abi sa amon kon Mayo. Nakabati ako nga nag-uli man si Baby.
Kaadlawan it pyesta sa amon nga baryo. Nagsimba ako. Hakita ko si Baby nga nagaeuhod kaiping it sangka eaki. Indi gid man imaw gagwapo. Medyo maputi-puti eang kakon. Indi ako kakonsentrate sa ginasermon it pari. Gusto ko nga eapitan si Baby galing owa eon it lugar sa ginalingkuran nanda. Naghueat ako nga matapos ro misa. Pagguwa namon sa Ermita hay ginpaeapitan ko si Baby.
“Baby!”, hambae ko. “Kamusta! Iya ka man gali!”
“Hi!” eang ra sabat kakon.
Gintueok ako ka anang kaibahan nga eaki.
“Si Cab gali, boyfriend ko!” hambae ni Baby.
“Congrats!” sabat ko. Pero daw tunlon ko nga bilog ro eaki.
Nahuya man ako magpangutana kay Baby kon ano ro natabu. Ginkumbinda ko eon lang sanda nga mag-agi sa baeay namon agod igto eon lang kami magpamahaw.
Pagkatapos it pamahaw hay naglingkod kami ni Baby sa amon nga balkunahe, samtang ra boyfriend hay gina-estorya kang magueang nga eaki.
“Baby,” hambae ko, “ano ro natabu? Ham-at owa mo gid ginbaeosan rang mga sueat kimo? Sugire ako’t matuod, mapati ako kimo.”
“Anong, sueat? Owa gid ngani ako’t nabaton kimo maskin sambilog. Pag-eaom ko hay halipatan mo eon gid ako. Amo ra nga pagpangasawa kakon ni Cab hay ginbaton ko eon lang ron imaw.”
“Hara tan-awa ro mga resibo kang mga sueat kimo, puro registered mail ron. Pero zero gid ring baeos kakon.”
“Ha! Matuod?! Pangutan-on ko abi si Cab kon may nabaton gid man sanda nga sueat halin kimo ay una imaw gaobra sa post office.”
Ginbuytan ni Baby rang alima ag ginpisil. Pero ginbuhian na dayon ay nagpaeapit eon dayon kamon ra boyfriend.
“Sige, Baby. Abu gid nga saeamat sa tanan-tanan. I hope to see you again.”
Gin-abot ni Cab ra alima kakon. Pero owa ako maglamano kana.
Sunday, March 08, 2015
Badyang, another ending
Badyang
Ni Melchor F. Cichon
March 8, 2015
Ro obra ni Tatay hay gasukat it mga eugta. Busa maski Dominggo o pyesta opisyal hay ginaagtunan si Tatay sa baeay agod kangayon nga magsukat ku andang eugta.
Ku sangka Dominggo hay nag-agto si Lola Sayong sa amon nga baeay ay mapasukat kuno imaw ku andang eugta sa Ibao, sangka baryo it Lezo. Ginaawayan abi kuno ro andang dueonan.
Si Lola Sayong hay mga saysenta anyos eon ra edad, mahaba ra buhok, ag mahabahaba eon ra mga kuko. Ginakunokuno ron imaw nga aswang sa amon nga banwa. Pero owa man gabati si Tatay sa mga aswang. Hambae nana hay kon may matuod gid man nga aswang hay naubos eon kunta ro mga Hapon paggera sa Pilipinas, pero owa man. Ag hambae pa ni Tatay hay kon aswang si Lola Sayong hay kaina pa nagbugae ro amon nga eana sa bote. Pero owa man.
Ako, bilang unga pa hay gaagi-agi sa atubang ni Tatay samtang gaestorya sanda ni Lola Sayong. Kon amat ngani hay ginapaeapitan ko pa si Lola Sayong agod pangutan-on kon may hakita imaw nga wakwak. Pero hambae nana hay indi kuno ako karon magpati. Owa kuno ron it kamatuuran.
Gintueok ako't masakit ni Tatay. Hadumduman ko ro anang hambae nga kon may bisita kami hay indi ako dapat magsaeot sa andang sugilanon. Busa igto eon lang ako nagtiner sa pabilyon nga maeapit sa amon nga baeay.
Ugaling nag-uli ako dayon ay nabatyagan ko nga nagsakit rang tiyan. Pag-abot ko sa baeay namon hay owa eon rito si Lola sayong. Ginsugiran ko si Nanay nga nagasakit rang tiyan. Ginpainom nana ako it maeabaab nga tubi. Ag ginpaeubog sa amon nga kama. Pero sige man gihapon ro pagsinakit kang tiyan. Nagsinghan si Tatay kay Manong Peping nga tawgon si Lola Ebe nga manogbueong.
Pag-abot ni Lola Ebe sa baeay hay nagpangutana imaw kon ano ro natabu kakon. Hambae ko hay naghampang man lang ako it bagoe sa pabilyon, ag gulpi ko eang nga nabatyagan ro pagsakit kang tiyan. Nagpangutana pa gid si Lola Ebe kon may ibang tawo nga nag-agto sa amon nga baeay ag nagsabat si Nanay nga si Lola Sayong man lang. Nakibot si Lola Ebe ag naghambae nga inaswang kuno ako.
Hambae ni Lola Ebe nga si Lola Sayong hay ginakunokuno nga aswang.
Bangod kara hay ginsugo ni Lola Ebe si Tatay nga mag-usoy it dahon it badyang.
Ana gid kuno nga ugbos, ag eahobon dayon ag itampoe sa ang tiyan samtang mainit-init pa.
Dali-dali man si Tatay magpanaog ag mag-usoy it badyang ag dayon gingaang ag gintampoe sa ang tiyan.
Pagkataliwan it mga sangka oras hay owa gid mag hangan-hangan ro sakit kang tiyan.
Sa kaeuoy kakon ni Tatay hay ginsugo nana si Nong Peping, rang magueang, nga sueangon si Lola Sayong.
Pag-abot ni Lola Sayong sa baeay hay nagsueod eagi imaw sa amon nga kwarto kon siin ako gapilipit sa saeapo kang tiyan. Pagkakita nana kakon hay ginpilaan nana ra paead ag ginpahid sa ang tiyan.
Ag ingko ginpahiran eang rang sakit.
Badyang
Badyang
Ni Melchor F. Cichon
March 8, 2015
Ro obra ni Tatay hay gasukat it mga eugta. Busa maski Dominggo o pyesta opisyal hay ginaagtunan si Tatay sa baeay agod kangayon nga magsukat ku andang eugta.
Ku sangka Dominggo hay nag-agto si Lola Sayong sa amon nga baeay ay mapasukat kuno imaw ku andang eugta sa Ibao, sangka baryo it Lezo. Ginaawayan abi kuno ro andang dueonan.
Si Lola Sayong hay mga saysenta anyos eon ra edad, mahaba ra buhok, ag mahabahaba eon ra mga kuko. Ginakunokuno ron imaw nga aswang sa amon nga banwa. Pero owa man gabati si Tatay sa mga aswang. Hambae nana hay kon may matuod gid man nga aswang hay naubos eon kunta ro mga Hapon paggera sa Pilipinas, pero owa man. Ag hambae pa ni Tatay hay kon aswang si Lola Sayong hay kaina pa nagbugae ro amon nga eana sa bote. Pero owa man.
Ako, bilang unga pa hay gaagi-agi sa atubang ni Tatay samtang gaestorya sanda ni Lola Sayong. Kon amat ngani hay ginapaeapitan ko pa si Lola Sayong agod pangutan-on kon may hakita imaw nga wakwak. Pero hambae nana hay indi kuno ako karon magpati. Owa kuno ron it kamatuuran.
Gintueok ako't masakit ni Tatay. Hadumduman ko ro anang hambae nga kon may bisita kami hay indi ako dapat magsaeot sa andang sugilanon. Busa igto eon lang ako nagtiner sa pabilyon nga maeapit sa amon nga baeay.
Ugaling nag-uli ako dayon ay nabatyagan ko nga nagsakit rang tiyan. Pag-abot ko sa baeay namon hay owa eon rito si Lola sayong. Ginsugiran ko si Nanay nga nagasakit rang tiyan. Ginpainom nana ako it maeabaab nga tubi. Ag ginpaeubog sa amon nga kama. Pero sige man gihapon ro pagsinakit kang tiyan. Nagsinghan si Tatay kay Manong Peping nga tawgon si Lola Ebe nga manogbueong.
Pag-abot ni Lola Ebe sa baeay hay nagpangutana imaw kon ano ro natabu kakon. Hambae ko hay naghampang man lang ako it bagoe sa pabilyon, ag gulpi ko eang nga nabatyagan ro pagsakit kang tiyan. Nagpangutana pa gid si Lola Ebe kon may ibang tawo nga nag-agto sa amon nga baeay ag nagsabat si Nanay nga si Lola Sayong man lang. Nakibot si Lola Ebe ag naghambae nga inaswang kuno ako.
Hambae ni Lola Ebe nga si Lola Sayong hay ginakunokuno nga aswang.
Bangod kara hay ginsugo ni Lola Ebe si Tatay nga mag-usoy it dahon it badyang.
Ana gid kuno nga ugbos, ag eahobon dayon ag itampoe sa ang tiyan samtang mainit-init pa.
Dali-dali man si Tatay magpanaog ag mag-usoy it badyang ag dayon gingaang ag gintampoe sa ang tiya.
Pagkataliwan it mga sangka oras hay naghangan-hangan mat-a ro sakit kang tiyan.
Ni Melchor F. Cichon
March 8, 2015
Ro obra ni Tatay hay gasukat it mga eugta. Busa maski Dominggo o pyesta opisyal hay ginaagtunan si Tatay sa baeay agod kangayon nga magsukat ku andang eugta.
Ku sangka Dominggo hay nag-agto si Lola Sayong sa amon nga baeay ay mapasukat kuno imaw ku andang eugta sa Ibao, sangka baryo it Lezo. Ginaawayan abi kuno ro andang dueonan.
Si Lola Sayong hay mga saysenta anyos eon ra edad, mahaba ra buhok, ag mahabahaba eon ra mga kuko. Ginakunokuno ron imaw nga aswang sa amon nga banwa. Pero owa man gabati si Tatay sa mga aswang. Hambae nana hay kon may matuod gid man nga aswang hay naubos eon kunta ro mga Hapon paggera sa Pilipinas, pero owa man. Ag hambae pa ni Tatay hay kon aswang si Lola Sayong hay kaina pa nagbugae ro amon nga eana sa bote. Pero owa man.
Ako, bilang unga pa hay gaagi-agi sa atubang ni Tatay samtang gaestorya sanda ni Lola Sayong. Kon amat ngani hay ginapaeapitan ko pa si Lola Sayong agod pangutan-on kon may hakita imaw nga wakwak. Pero hambae nana hay indi kuno ako karon magpati. Owa kuno ron it kamatuuran.
Gintueok ako't masakit ni Tatay. Hadumduman ko ro anang hambae nga kon may bisita kami hay indi ako dapat magsaeot sa andang sugilanon. Busa igto eon lang ako nagtiner sa pabilyon nga maeapit sa amon nga baeay.
Ugaling nag-uli ako dayon ay nabatyagan ko nga nagsakit rang tiyan. Pag-abot ko sa baeay namon hay owa eon rito si Lola sayong. Ginsugiran ko si Nanay nga nagasakit rang tiyan. Ginpainom nana ako it maeabaab nga tubi. Ag ginpaeubog sa amon nga kama. Pero sige man gihapon ro pagsinakit kang tiyan. Nagsinghan si Tatay kay Manong Peping nga tawgon si Lola Ebe nga manogbueong.
Pag-abot ni Lola Ebe sa baeay hay nagpangutana imaw kon ano ro natabu kakon. Hambae ko hay naghampang man lang ako it bagoe sa pabilyon, ag gulpi ko eang nga nabatyagan ro pagsakit kang tiyan. Nagpangutana pa gid si Lola Ebe kon may ibang tawo nga nag-agto sa amon nga baeay ag nagsabat si Nanay nga si Lola Sayong man lang. Nakibot si Lola Ebe ag naghambae nga inaswang kuno ako.
Hambae ni Lola Ebe nga si Lola Sayong hay ginakunokuno nga aswang.
Bangod kara hay ginsugo ni Lola Ebe si Tatay nga mag-usoy it dahon it badyang.
Ana gid kuno nga ugbos, ag eahobon dayon ag itampoe sa ang tiyan samtang mainit-init pa.
Dali-dali man si Tatay magpanaog ag mag-usoy it badyang ag dayon gingaang ag gintampoe sa ang tiya.
Pagkataliwan it mga sangka oras hay naghangan-hangan mat-a ro sakit kang tiyan.
Pyesta Sa Makato
Pyesta Sa Makato
Ni Melchor F. Cichon
March 8, 2015
Pyesta sa Makato.
Naghiyomhiyom gid ako ay makon makakaon gid man ako it manamit nga putahe. Ag makahakos gid man ako kay Tatay Albert. Si Tatay Albert hay manghod ni Tatay, ag kilaea nga maestro sa high school ag mayad gid maghimo it mga drama. Kada pyesta sa Makato hay ginapaguwa ro anang sinueatan nga drama sa andang plasa.
Nagmunot ako kay Manang Ramona agod mamyesta sa baeay ni Tatay Albert. Two-story ro andang baeay.
Pag-abot namon sa baeay nanday Tay Albert hay puno ro andang sala it mga bisita. Owa gid ako’t kilaea maski sambilog.
Ginpaeapitan kami ni Manang ku ay Tay Albert nga kabulig sa baeay, ag ginhambaean nga igto eang kami sa kusina magdayon.
Ginpangutana ko ro kabulig kon siin si Tay Albert agod magbisa kana, pero hambae kang it kabulig hay may gina-estorya pa imaw nga mga bisita. Nagtueok ako sa palibot ag hakita ko si Tay Albert nga nagapamati sa sangka eaki nga nakabarong. Sa panan-aw ko hay hakita man ako ni Tay Albert. Naghiyomhiyom ako kay Tay Albert, ugaling owa gid imaw magbayaw ku anang alima.
Pag-abot namon rito sa kusina hay may mga tawo man rito, kaibahan eon ro kusinero.
Ginpangutana ako ku kusinero kon ham-at sa kusina kami ginpadayon. Hambae ko hay ginpaagto man kuno kami ni Nay Annie, asawa ni Tay Albert, sa kusina ag iya eon lang kuno kami magkaon ay abu nga bisita. Sabat ku kusinero nga dapat igto man kuno kami magkaon sa lamesa ay igbata man kami. Pero hambae ku hay mabusog man kami gihapon maski siin eang magkaon. “Kon sa bagay”, hambae it kusinero.
Nagbalik kamon ni Manang Ramona ro kabulig nanday Tay Albert. Ag ginhambaen ro kusinero nga hakiran kami it humay ag sa upas it saging ibutang, ag taw-an kami it dinuguan eang. Mahugas eon lang kuno kami it amon nga alima ay ginagamit pa’t mga bisita ro mga kutsara ag tinedor.
Pagkatapos namon it kaon hay ginsampit ko si Manang Ramona nga mag-uli eon lang kami ay nakakaon eon man kami, ag mingko owa man it oras kamon si Tatay Albert ag si Nanay Annie.
Pag-agi manon sa may lamesa paguwa sa pwertahan hay hakita ku ro kiniwa-kiwa nga litson nga baboy, morhon, dinuguan,sinugba nga bangos, ag iba pa nga mga putahe. May fruit salad pa ag may Coke o Pepsi sa kada nagakaon. Gintueon ko eon lang rang eaway.
Pag-abot namon sa sala hay hakita ko ro bisekleta nga para sa unga. Sakyan-sakyan ko kunta agod makasamit man ako’t sakay sa ginatawag nga bisekleta. Indi man abi makasarang si Tatay ag si Nanay magbakae karon. Pitiw ag trompo eang rang ginahampangan sa baeay. Pero pagkakita kakon ni Nanay Annie hay ginhambaean ako nga indi ko pagsakyan ro bisekleta ay basi masamad. Nangayo eon lang ako’t pasensiya kana.
Nagguwa eon lang dayon ako sa andang baeay ag naghueat kay Manang Ramona agod mag-uli kami.
Ku desperas ku amon nga pyesta hay nag-agto gid ako sa baeay ni Tay Albert agod kangayon ko sanda sa amon nga pyesta. Ako kato ro Constantino sa amon nga Sta. Cruzan. Sta. Cruz abi ro ngaean ku amon nga baryo ag ro amon nga mahae nga patron hay Sta. Cruz.
Umabot ro amon nga pyesta. Nagmatansa si Tatay it baboy nga ginsagod namon para sa rayang okasyon. Nagpaabot –abot man ron kami nga mag-agto si Tatay Albert ag si Nanay Annie. Natapos eang ro pyesta hay owa gid sanda mag-abot maski ro andang anino. Halin kato hay owa eon gid ako mag-agto-agto sa andang baeay.
Ni Melchor F. Cichon
March 8, 2015
Pyesta sa Makato.
Naghiyomhiyom gid ako ay makon makakaon gid man ako it manamit nga putahe. Ag makahakos gid man ako kay Tatay Albert. Si Tatay Albert hay manghod ni Tatay, ag kilaea nga maestro sa high school ag mayad gid maghimo it mga drama. Kada pyesta sa Makato hay ginapaguwa ro anang sinueatan nga drama sa andang plasa.
Nagmunot ako kay Manang Ramona agod mamyesta sa baeay ni Tatay Albert. Two-story ro andang baeay.
Pag-abot namon sa baeay nanday Tay Albert hay puno ro andang sala it mga bisita. Owa gid ako’t kilaea maski sambilog.
Ginpaeapitan kami ni Manang ku ay Tay Albert nga kabulig sa baeay, ag ginhambaean nga igto eang kami sa kusina magdayon.
Ginpangutana ko ro kabulig kon siin si Tay Albert agod magbisa kana, pero hambae kang it kabulig hay may gina-estorya pa imaw nga mga bisita. Nagtueok ako sa palibot ag hakita ko si Tay Albert nga nagapamati sa sangka eaki nga nakabarong. Sa panan-aw ko hay hakita man ako ni Tay Albert. Naghiyomhiyom ako kay Tay Albert, ugaling owa gid imaw magbayaw ku anang alima.
Pag-abot namon rito sa kusina hay may mga tawo man rito, kaibahan eon ro kusinero.
Ginpangutana ako ku kusinero kon ham-at sa kusina kami ginpadayon. Hambae ko hay ginpaagto man kuno kami ni Nay Annie, asawa ni Tay Albert, sa kusina ag iya eon lang kuno kami magkaon ay abu nga bisita. Sabat ku kusinero nga dapat igto man kuno kami magkaon sa lamesa ay igbata man kami. Pero hambae ku hay mabusog man kami gihapon maski siin eang magkaon. “Kon sa bagay”, hambae it kusinero.
Nagbalik kamon ni Manang Ramona ro kabulig nanday Tay Albert. Ag ginhambaen ro kusinero nga hakiran kami it humay ag sa upas it saging ibutang, ag taw-an kami it dinuguan eang. Mahugas eon lang kuno kami it amon nga alima ay ginagamit pa’t mga bisita ro mga kutsara ag tinedor.
Pagkatapos namon it kaon hay ginsampit ko si Manang Ramona nga mag-uli eon lang kami ay nakakaon eon man kami, ag mingko owa man it oras kamon si Tatay Albert ag si Nanay Annie.
Pag-agi manon sa may lamesa paguwa sa pwertahan hay hakita ku ro kiniwa-kiwa nga litson nga baboy, morhon, dinuguan,sinugba nga bangos, ag iba pa nga mga putahe. May fruit salad pa ag may Coke o Pepsi sa kada nagakaon. Gintueon ko eon lang rang eaway.
Pag-abot namon sa sala hay hakita ko ro bisekleta nga para sa unga. Sakyan-sakyan ko kunta agod makasamit man ako’t sakay sa ginatawag nga bisekleta. Indi man abi makasarang si Tatay ag si Nanay magbakae karon. Pitiw ag trompo eang rang ginahampangan sa baeay. Pero pagkakita kakon ni Nanay Annie hay ginhambaean ako nga indi ko pagsakyan ro bisekleta ay basi masamad. Nangayo eon lang ako’t pasensiya kana.
Nagguwa eon lang dayon ako sa andang baeay ag naghueat kay Manang Ramona agod mag-uli kami.
Ku desperas ku amon nga pyesta hay nag-agto gid ako sa baeay ni Tay Albert agod kangayon ko sanda sa amon nga pyesta. Ako kato ro Constantino sa amon nga Sta. Cruzan. Sta. Cruz abi ro ngaean ku amon nga baryo ag ro amon nga mahae nga patron hay Sta. Cruz.
Umabot ro amon nga pyesta. Nagmatansa si Tatay it baboy nga ginsagod namon para sa rayang okasyon. Nagpaabot –abot man ron kami nga mag-agto si Tatay Albert ag si Nanay Annie. Natapos eang ro pyesta hay owa gid sanda mag-abot maski ro andang anino. Halin kato hay owa eon gid ako mag-agto-agto sa andang baeay.
Saturday, March 07, 2015
Ang Kanding Ni Itsong
Ang Kanding ni Itsong
ni Melchor F. Cichon
March 7, 2015
Birthday ni Itsong.
Ginregaluhan siya sang kanding ni bing, maninay niya.
Tagsa ka aga, bag-o magsulod sa klase, ginalawig ni Itsong ang iya kanding sa wayang.
Kon magpauli si Itsong sa udto ginapainom niya ini sang maalat-alat nga tubi.
Adlaw-adlaw niya ini ginahimo.
Natalupangdan niya nga nagatambok ang iya ginasagod.
Ginapabugal niya ini sa iyang mga klasmyt, kag hambal niya nga kon magbata ang iya kandingmahimo niya ini ibaligya. Makabakal na siya gilayon sang sapatos.
May debosyon sa Sagrada Pamilya sa ila barangay. Sila ang Hermano Mayor, ugaling waay sila kwarta para ibakal pagkaon para sa ila bisita.
Ginhambalan si Itsong sang iya Nanay nga ibaligya ang iya kanding para ihalad sa Sagrada Pamilya.
Waay magsabat si Itsong.
Nagtulo lang ang iya luha, samtang gadungok.
Pagpauli ni Itsong, nakita niya ang kalat sang iya kanding nga nakasab-it sa dahon sang saging.
Nagpadayon si Itsong sa iya kwarto kag magpisngo.
Ooops!
Ooops!
Ni Melchor F. Cichon
March 7, 2015
Bar tender si Mila sa Bestro Bar sa Diversion Road.
“Nami magligid-ligid galing kalayo pa ang Villa.”
Ginpalapitan siya ni Rico, isa ka suki sg Bestro. Daw si Daniel Padilla ang tsura.
“Mila”, hambal ni Rico, “idul-ong ta na lang sa inyo, may kotse ako.”
“Ha! Budlay na.”
“Permi mo man ko makita sa Restro, di bala?”
“Ah, huo. Basta promise no touching, touching ha.”
“Sure, ah!”
Nagpungko si Mila sa front seat. Ginpaandar ni Rico ang kotse.
“Mila, may boyfriend ka?”
“Siyempre!”
“Taga-diin?”
“Secret!”
“Ikaw?”
“Wala!”
“Ti, sin-o ginahulat mo?”
“Ikaw!”
“Ooops! Di bala taken na ‘ko?”
“Kasal kamo, haw?”
Ginkaptan ni Rico ang kamot ni Mila.
“Galing,” hambal ni Mila, “may two-year old na ako nga baby boy.”
“Really?” Naghipos ni Rico hasta makalab-ot sila sa balay ni Mila.
Halin sadto, waay na nagbalik-balik si Rico sa Bestro Bar kon diin ga-obra si Mila.
Ni Melchor F. Cichon
March 7, 2015
Bar tender si Mila sa Bestro Bar sa Diversion Road.
“Nami magligid-ligid galing kalayo pa ang Villa.”
Ginpalapitan siya ni Rico, isa ka suki sg Bestro. Daw si Daniel Padilla ang tsura.
“Mila”, hambal ni Rico, “idul-ong ta na lang sa inyo, may kotse ako.”
“Ha! Budlay na.”
“Permi mo man ko makita sa Restro, di bala?”
“Ah, huo. Basta promise no touching, touching ha.”
“Sure, ah!”
Nagpungko si Mila sa front seat. Ginpaandar ni Rico ang kotse.
“Mila, may boyfriend ka?”
“Siyempre!”
“Taga-diin?”
“Secret!”
“Ikaw?”
“Wala!”
“Ti, sin-o ginahulat mo?”
“Ikaw!”
“Ooops! Di bala taken na ‘ko?”
“Kasal kamo, haw?”
Ginkaptan ni Rico ang kamot ni Mila.
“Galing,” hambal ni Mila, “may two-year old na ako nga baby boy.”
“Really?” Naghipos ni Rico hasta makalab-ot sila sa balay ni Mila.
Halin sadto, waay na nagbalik-balik si Rico sa Bestro Bar kon diin ga-obra si Mila.
Friday, March 06, 2015
Always In Full Moon
always in full moon
in every after sunset
in every after sunrise
***Melcichon F. Cichon
March 3, 2015
in every after sunset
in every after sunrise
***Melcichon F. Cichon
March 3, 2015
Sunday, March 01, 2015
Cloudy Skies
cloudy skies--
angel's dried tears
on a fallen laurel
***Melchor F. Cichon
Lezo, Aklan.
angel's dried tears
on a fallen laurel
***Melchor F. Cichon
Lezo, Aklan.
Subscribe to:
Posts (Atom)