Introductory Speech on Dance-Drama nga Base sa mga Binaeaybay ni Melchor F. Cichon, Aklan Catholic College, Feb. 2, 2017
Melchor F. Cichon
Mayad-ayad nga gabii kinyo tanan.
Elementary pa eang ako hay gusto ko eon gid magsueat, ugaling kon
paalin owa ako kasayod. Tag high school ako hay napilian ako bilang
miyembro it amon nga school organ. Pero siyempre haeos tanan nga
naprinta sa amon nga school organ hay ginsueat ku amon nga class
adviser. Mayad ay sa pagcollege ko, nakaenrol ako sa UP Diliman. Igto
ginbaid rang utok kang mga maestro/maestra. Ag permi ako sa library agod
magbasa ku mga sinueatan it mga bantog nga manunueat sa kalibutan.
Sambilog sa mga awtor nga paborito ko hay si Robert Frost eabi eon gid
ra binaeaybay nga The Road Not Taken. Igto sa UP Diliman ko nabasa ro
mga obra maestra ni Teo S. Baylen premyado nga manogbinaeaybay nga
taga-Naic, Cavite kon siin ra binaeaybay nga Talaba hay gin-translate ko
sa English ag napublish sa libro nga Kalabaw at Buffalo. Pila pang mga
binaeaybay sa Tagalog rang ginpangtranslate sa English o sa Akeanon.
Ginahimo ko ra agod masayran ko kon paano nanda ginasueat ro andang mga
binaeaybay. Samtang ginahimo ko ra hay ginsamitan ko ro pagpadaea it mga
sinueatan ko sa Philippine Collegian, ag igto nabantala rang primero
nga binaeaybay nga ginsueat sa Akeanon. Ro titulo kang binaeaybay hay
Inay. Rato ro primero man nga binaeaybay nga Akeanon sa Philippine
Collegian. Natabo man ra sa Philippine Panorama kon siin rang Akeanon
nga binaeaybay, Ambeth, hay napublish sa rayang national magazine. Pero
nabaid gid it mayad rang pagsueat it binaeaybay pag-abot ni Dr. Leoncio
P. Deriada sa UP in the Visayas, makaron hay UP Visayas, sa Iloilo
City, ku dekada otsenta. Sa mga masunod nga dinag-on, hay permi kami ni
Dr. Deriada nga ginaduso para magsueat sa binaeaybay, ag iba pa nga
genra. Permi kami nana nga ginaeubag ro amon nga liog agod magsueat sa
amon nga mother tongue ay hambae nana kon indi kami magsueat sa amon nga
lenguahe hay sin-o ro masueat para kamon? Nagpukos ako sa pagsueat it
binaeaybay. Agod mainspired kami magsueat hay permi imaw gaconduct it
seminar-workshop o paindis-indis. Ginduso man nana kami nga mag-entra sa
mga kaeain-eain nga mga creative writing workshop, busa nakaagto ako sa
ibang lugar sa Pilipinas para eang mag-attend sa creative writing
workshops --sa Dumaguete, sa Iligan, sa Mt Makiling, ag sa iba pa nga
lugar sa Pilipinas para eang madugangan rang kaaeaman sa pagsueat it
binaeaybay. Sa raya nga aktibidades naingganyo ako magsueat. Ag permi
ako gadaug sa raya nga mga paindis-indis. Ako gali ro primero nga
manogbinaeaybay nga nagdaog it first prize sa HomeLife poetry contest.
Sa raya nga mga paindis-indis nakasueat ako it mga binaeaybay hanungod
sa mga babaye. Sambilog sa mga binaeaybay ko nga ginsueat ag nagdaog it
first prize hay Eva, si Adam. Abu pa gid rang mga sinueat nga mga
binaeaybay hasta nakatipon ako’t mga binaeaybay para sa primero ko nga
libro nga Ham-at Madueom Ro Gabii, Inay? Sa pagguwa ku rayang libro hay
ginnominate ako ni Dr. Deriada para sa Gawad Pambansang Alagad ni
Balagtas ng Unyon ng Mga Manunulat sa Pilipinas ag ako ro primero nga
Akeanon nga nakabueo ku rayang prestiyusong premyo. Ako man ro primero
nga Akeanon nga nakabaton it Outstanding Aklanon sa Culture and the Arts
sa binaeaybay.
Bangud libre haeos tanan ro ang gin-agtunan nga mga
creative writing workshop, hay naghimo ako it website kon siin ro mga
binaeaybay it mga Akeanon hay mabasa kara. Euwas kara hay nagaconduct
ako it libreng poetry writing workshop sa mga Akeanon nga may huyog sa
pagsueat it mga binaeaybay, sa internet ag sa mga classrooms man. Owa’t
eabot kara hay naghimo ako it tatlo nga anthologies hanungod sa mga
binaeaybay nga ginsueat it mga Aklanon halin ku 16th century hasta ku
2014. Bangod kara rang mga kaibahan nga manunueat hay nagtawag kakon nga
Father of Aklanon Literature.
Makaron hay pilang bilog eon ro
nagdrama sa mga binaeaybay ko pareho sa Poetry in Motion sa UP Visayas
pero raya ro pinakamabahoe ag pinakabongga sa tanan nga nagdrama sa mga
binaeaybay ko. Busa abu gid rang pagpasaeamat kay Prof. Rommel
Constantino ag sa pamunuan it Aklan Catholic College sa paghiwat ku
rayang hueag. This is a very memorable event in my life as a writer. Abu
man rang pagpapasaeamat sa mga casts ag mga nagbulig sa rarang
hakiwatan.
Bag-o ako magbabay, taw-i anay inyo ako it mga daywang
minuto sa pagbasa ko ku rayang binaeaybay nga ginsueat ko para sa mga
babaye eabi eon gid sa akon nga asawa nga si Mrs. Pilma Cichon.
Hin-uno Ko Isueat?
Ni Melchor F. Cichon
Jan. 30, 2017
Hin-uno ko baea isueat
Rang pagpahayag kang pagmahae kimo?
Isueat ko baea ra sa kada pagsipeat it adlaw?
O kon nagakinanta ro mga agagangis?
Siguro isueat ko ra kon ugsad
Ag kon nagahueagok ro kaeaeawran,
Ag kon ginaharua’t dagat ro baybay.
O isueat ko ra bag-o eumotaw ro eati
Ag kon ganguyngoy ro kadagatan?
Isueat ko baea ra kon
Ro Amihan hay nagapaeamig kang kape
O basi sa pagbalik ni Bagyo Frank
Ag kon ginaumpisan eon nana it paggunit-gunit
Ro mga tarpaulin it mga politiko?
Siguro isueat ko eon lang ra kon ikaw hay sa euyo ko
Sa Tawaya o sa Manduyog Hill.
O siguro kon ginabueag kita it kakaeawran
Samtang ginatokhang ro mga durugesta?
Kon ano gid man, Pilma,
Palanggaon ko man gihapon ikaw
Bag-o magsipeat ro adlaw
Hasta sa masunod nga pagsipeat kara.
Ag palanggaon man ikaw gihapon
Hasta sa pagsaeup kang adlaw.
Busa indi eon kinahangngan
Nga isueat ko pa rang pagmahae kimo
Bangod ikaw ag ikaw eang rang ginahandum
Halin kato hasta maeampasan naton
Ro pihak ku atong horizon.
***
Abu gid nga saeamat sa tanan, ag mayad-ayad gid nga hapon katon tanan. Enjoy the show.
