Busoe

Ro Unga nga Gustong-gusto Gid Magkaon it Santoe

MELCHOR CICHON·SATURDAY, JULY 23, 2016

"O, Itsong, ham-at makaron ka eang nag-uli?", pangutana ku anang Tatay. "Bukon abi't alas kwarto pa ro inyong buhi sa eskuylahan? Mag-ala singko y midya eon ah!", sugpon ka Tatay. Bag-o magsabat si Itsong hay nagbisa anay imaw sa anang Tatay. "Naghapit kami kang mga klasmyt igto sa baeay ku among klasmyt nga si Ambeth. May mabahoe sanda rito nga puno’t santoe ag gapueongyot ra mga bunga. Igto kami nagkaon-kao’t santoe. Katam-is gid baea 'Tay. Ginatueon pa gid ngani namon ra busoe." "Ano, pati busoe ginakaon ninyo! Madunlan ka ngani, mamuslok ka gid!" paandam ka Tatay. "Indi man 'Tay, a. Gadanlog man lang sa tiyan ko kon akon nga tunlon!" "Sige ka, tumubo ngani ro busoe ngayon sa tiyan mo, indi ka gid kapanaw!" "Matuod 'Tay?" "Huo!" “Sige, mag-ilis ka eon ag mag-obra king assignment." "Saeamat 'Tay." Si Itsong hay gaeskuyla sa Lezo Elementary School, grade three eon imaw. Ag mga sangka kilometro man lang ro eayo ku andang baeay sa andang eskuylahan. Samtang gabasa si Itsong ka anang libro hay ginapanumdum nana ro ginhambae kana ni Tatay na. Apang sa piniino na hay manami gid magtueon-tueon it busoe it santoe. Lubos gid nana nga malasahan ro kanamit it santoe kon hitueon nana ra busoe. Kapin pa gid kon bangkok. Owa’t eabot nga daeagko, madamoe pa gid ra kueamog. Busa pagkasunod nga adlaw hay naghapit eon man imaw sa baeay ni Ambeth ag igto eon man sanda nagkaon it santoe. Ag siyempre pa, ginatueon eon man nana ro busoe ku ginakaon nana nga santoe. Sa ulihi nga busoe nga ginatueon na hay owa't a magdanlog sa anang tiyan. Nadunlan 'ta imaw. Hakita ni Ambeth nga gawaeas si Itsong ag ginaturo-turo nana ra gabuka nga ba-ba. Sayod si Ambeth nga makaraya ro ginahueag ku tawo nga nadunlan it santoe. Insigida hay ginpadungok imaw ni Ambeth ag dayon hay ginpukpok ka alima nana ra tangkugo. Gulpi nga nagguwa ro busoe. Nagginhawa’t madaeum si Itsong. Ag nagpasaeamat imaw kay Ambeth. Pero hambae ni Itsong sa anang kaugalingon, "Hin-aga matueon pa gid ako gihapon it busoe it santoe kon kangayon eon man ako ni Ambeth sa andang baeay agod magkaon it santoe. Pag-abot nana sa andang baeay hay ona eon man ra Tatay na sa andang balkunahe kahueat-hueat kay Itsong. "O, ulihi eon man ring pag-uli, Itsong! Siguro, naghapit ka eon man rito sa baeay nanday Ambeth, ano? Abu pa siguro ro bunga ku andang santoe, ano?" "Huo, Tay. Nanamitan abi ako. Sangka bes man lang abi magbunga ro santoe kada dag-on. Ginakalitan ko man lang magkaon samtang may ona pa," sabat ni Itsong. "Sige gid, kaon pa gid! Ag tunlon mo pa gid ra busoe! Tumubo ngani ron sa tiyan mo, indi ka gid kahueag!" "Ham-an Tay, gatubo gali ron sa tiyan?" "Ay, huro ron. Pareho man ron nga gintanum mo sa eugta! Sige ka!" "Indi ako magpati karon, Tay!" "Bahala ka! Basta ginhambaean ka eon nakon ha!" “O, sige, mag-ilis ka eon ag mag-obra ku imong assignment." "Saeamat , Tay." Ag nagsueod si Itsong sa anang kwarto. Pagkagabii ngato, nabatyagan ni Itsong nga daw may nagahueag-hueag sa anang tiyan. Pero ginbaliwala eang nana rato. Pagkatapos it ihapon hay nagkatueog si Itsong. Pagkabugtaw ni Itsong pagkaaga hay may nabatyagan imaw nga may gahinueag sa anang tiyan. Ag amat-amat ag dungan nga may nagaguwa nga mga ugbos nga dahon it santoe sa anang mga dueonggan, ilong, ba-ba, ag mga mata. Pagtaliwan it mga kinse minutos hay may nagguwa nga ugat sa anang buli. Nagsinggit it tabang si Itsong, ugaling owa it boses nga gaguwa sa anang baba. Nagtikang imaw paguwa sa anang kwarto, ugaling madasig ro pagginuwa it ugat hasta mag-eusot ra sa andang saeog nga patpat it botong. Dumiritso ra sa andang uto. Samtang, ro mga sanga it santoe hay nagagueowa man sa anang ilong, baba, mata ag dueonggan. Owa eon imaw kahalin sa anang ginatindugan. Sa oras ngato, ra nanay ni Itsong hay tapos eon it paghimos ku andang inugpamahaw. Ag sa permi nana nga ginaobra gin-agtunan ka nanay si Itsong sa anang kwarto. Pagsueod ka anang Nanay sa kwarto ni Itsong hay nakibot imaw nga may nagatubo nga santoe sa sueod ni Itsong. Ag sa mga sanga kara hay nagabilitay ro mga gisi-gision nga eambong ni Itsong. Nagdali-dali si Nanay na nga mag-agto sa kwarto ni Tatay ni Itsong ag ginpukaw nana ra. Gulpi imaw nga nagbangon ag nagdaeagan sa kwarto si Itsong ag igto hakita na nga nagtubo ro santoe sa eawas ka unga nga si Itsong. “Hambae ko gid kana nga indi imaw magtueon it busoe it santoe--matig-a gid ra ueo,” hambae ka Tatay in Itsong.