Ro Pagpasimpaead ni Chikitiki sa Ibabaw It Lamesa

Note: Dr. Alice Tan Gonzales has written a book entitled  May Isa Ka Kuring nga Hari kag iban pa nga sugilanon para sa kabataan in Hiligaynon. This book has seven (7) stories. One of these stories is Ang Pagpasimpalad ni Chikitiki sa Ibabaw sang Lamesa which I  translated into Aklanon. Here it is. The other stories will also be translated in Aklanon.

Ro Pagpasimpaead ni Chikitiki sa Ibabaw It Lamesa

Ni Alice Tan Gonzales

Gin-eubad ni Melchor F. Cichon

Dec. 26, 2016

Si Chikitiki nagaestar kaibahan ku anang nanay sa guwa ku isaea nga mabahoe nga baeay. Kon adlaw nagapupahuway sanda sa buho it kisami. Sa pagbagting it orasyon  kon hapon, nagapanaug sanda sa dingding sa pagbisa sa eugta. Sa indi magbuhay nagasindi eon ro bombilya sa kisami sa guwa it baeay. Ag mag-umpisa eon sanda sa pagpangdakup it mga namok, eangaw, wayawaya, ag iba pa nga mga sapatsapat nga anda nga ginakaon.

Sangka gabii, samtang nagakaon sanda, nagreklamo si Chikitiki sa anang nanay. “Nay, natak-an eot eang magkinaon it mga sapatsapat iya sa aton.  Halin kato hasta makaron pareho man gihapon ro aton nga ginakaon.”

“Makayuron gid ron do pangabuhi it mga tiki. Magpasaeamat ka ngani kunta ay owa kita ginakueang it pagkaon riya. May iba runa nga ginagutom,” eaygay kay Chikitiki ku anang nanay.

 Nagpanumdom si Chikitiki. Matuod gid man nga owa sanda ginakueang.  Pirme pa ngani nga daw mabustik eon ra tiyan sa kabusog. Ugaling hay ginatak-an eon gid imaw ku andang ginakaon. Gusto nana nga magkaon it mas manami nga pagkaon.

“Nay, nadumduman mo baea ro tiki nga nagaeumon iya katon?” pangutana ni Chikitiki. “Rato baea nga maputi.”

“A, ratong mestisa?” sabat ka anang nanay.

“Huo, ‘Nay. Si Bootstiki,” hambae ni Chikitiki. “ Sayod ka, ‘Nay, hambae nana taga-igto kuno imaw sa sueod it baeay. Naga-eumon eang kuno imaw riya ay nagpaeanaw ro mga tawo, ngani nga owa’t pagkaon sa sueod. Pero kon una eon ro mga tawo, gapili eang si Bootstiki sa anang kaean-on. Bangud abu nga mga pagkaon ro ginabutang sa lamesa.”

“Aba, Chikitiki, indi ka maghambae nga gusto mo man igto?” hambae ka nanay nga nagamueodlo ra mga mata sa kakibut.

“Huo kunta ron, ‘Nay. Hamak mo, indi ka eon magpang-eagas ku imong kaean-on, kaeain-eain pa ring mapili. Manamit gid kuno’t mayad.”

“Hoy, Chikitiki, tandaan mo ra ha? Indi ka gid magsaea  nga magsueod igto ag magsaka sa ibabaw it lamesa. Delikado rato nga lugar.” Nag-alsa ro limog ka nanay ni Chikitiki ag imaw man ra ikog.

Naghipos eang  si Chikitiki ag nagpadayon sa pagpanakop it kaean-on kaibahan ka nanay. Pero owa gid maduea sa anang pensar ro manamit nga mga pagkaon nga ginakaon ni Bootstiki sa ibabaw it lamesa igto sa sueod-baeay.

Sangka truadlaw, ginbantayan eang ni Chikitiki nga nagapiyongpiyong ra nanay ag umalagwa paeayo. Tuyo nana nga magsueod sa baeay ag magsaka sa lamesa nga kaean-an kaibahan ni Bootstiki.

“Chik! Chik! Chik!” tawag ka nakabugtaw eon nga nanay na. Nabatian ni Chikitiki ro pagtawag kana pero owa gid nana ginsapak. Nag-usoy si Chikitiki it aeagyan pasueod. Nag-agi imaw sa idaeum it screen door ag nagkamang sa dingding hasta nakita na ro lamesa nga bilog nga imaw ro ginakan-an suno sa sugid ni Bootstiki.  Nag-eatay imaw pasaka sa nagaisaeahanon nga siki it lamesa. Sa ibabaw it lamesa  may sambilog pa gid nga nagatindog nga maisut nga lamesa nga bilog man. Natandaan nana ro hambae ni Bootstiki nga magsuhot eang  imaw sa idaeum ku maisut nga lamesa . Igto gid man matuod ra amigo.

“Aba, Chiki, mayad gid ay haagto ka riya. Hinduna masamitan mo eon ro ginahambae ko nga manamit nga pagkaon,” masadya nga pag-abi-abi ku anang amigo. Matambok ro mestisa nga tiki. Bastante matuod sa pagkaon.

Owa magbuhay, ginbutang eon it kusinera ro mga linaha sa ibabaw it lamesa. Masyado ka humot ro mga linaha nga nasueod sa  mga bandehado ag pinggan. Nagkinamkinam si Chikitiki. Madaeasa eon kunta imaw dayon, pero ginpunggan imaw ni Bootstiki. “Chik! Chik! Hueat anay!”saway ka amigo.

“Ham-an, Boots, ay? Daw makaron eon gid ako,” reklamo ni Chikitiki.  “Una eon ro mga tawo,” sabat ni Bootstiki.

Nagliningkod ro mga tawo ag nagkaon. Nagpahimuyong  si Chikitiki, pero ginahadlukan imaw nga maubusan it pagkaon. “Indi ron nanda maubos a, “ nagahibayag nga paghambae ni Bootstiki. “May mabilin gid ron!”

Pagkatapos it pagkaon ku mga tawo, abu gid man matuod ro habilin nga mga pagkaon. Pagtalikod it mga tawo nagguwa ro daywa nga tiki sa andang ginapanaguan. Gin-ataki nanda ro nagakaealhit nga mga mumho sa lamesa. Gin-euneun ni Chikitiki ro mapino nga keso nga naghalin sa salad.  Nagpinirot ra mga mata sa kanami. Si Bootstiki man hay nagmuae it balensyana. Nakita ku kusinera ro daywa nga tiki nga nagapiyesta sa ibabaw it lamesa, bumalik ra sa kusina ag bumuoe it mahaba nga plastik nga inoghampak sa eangaw.  Buhos gid ro paminsaron it mag-amigo sa andang ginakaon. Owa nanda mataeopangde eagi ro nagpaeapit nga kusinera. Tag masiplatan ni Bootstiki ro kusinera nga may inoghampak, gusto nana nga magsinggit agud paandaman si Chikitiki nga magpanago, pero nadunlan imaw it belensyana nga nagdukot sa anang tutonlan. Busa nagdaeagan eon lang imaw pabalik sa idaeum it maisut nga lamesa.

Ulihi eon makita ni Chikitiki ro naghagunos nga inoghampak. Naigu gid ra buli!

“Aaah!” siyagit ni Chikitiki nga nagdaeagan. Eumapaw imaw sa bibi it lamesa ag nahueog sa saeog. Gin-eagas imaw it kusinera, pero nagsuhot si Chikitiki sa idaeum it aparador. Igto imaw nagpabilin nga nagapaeaea sa kasakit ku anang buli. Todo ra anang tangis pagkakita nana nga owa eon imaw it ikog.

Pagsiga ku mga iwag, nagbalik si Chikitiki sa guwa it baeay. Igto ra nanay sa andang iwag nagapanukob it mga sapatsapat.

‘Nay,”nguyngoy ni Chikitiki. Ginsugid nana sa anang nanay ro natabu.

Naeuoy kana ra nanay, pero naghambae ra, “Nagpaandam gid ako kimo nga indi ka magsaka sa ibabaw it kaean-an nga lamesa ay delikado, owa ka magpamati. Haron, tan-awa, kundi nakasamit ka.”

“Nay, rang ikog…,” pisngu ni Chikitiki.

“Sige eang, Anak, matubo eang ron it uman,” ueoueo ka anang nanay. “Pero indi ka eon magbalik igto, ha? Ay kon ring ueo eon ngani ro mautod sa masunod, hay, indi eon gid ron magtubo.”

“Huo, ’Nay. Indi eon gid ako mag-uman,” pangako ni Chikitiki.

Ag uwa eon gid matuod si Chikitiki nagbalik sa ibabaw it lamesang kaean-an. Malipayon imaw nga nag-imaw sa nanay na sa pagpanakop it mga lamok, eangaw, wayawaya, ag iba pa nga sapatsapat sa guwa it baeay kada gabii sa maeawig nga panahon.