Sa Butong
Ni Melchor F. Cichon
March 15, 2015
(Sugid-sugid man lang ra)
Ni Melchor F. Cichon
March 15, 2015
(Sugid-sugid man lang ra)
Byernes Santo rato, mga alas dose it truadlaw.
Ginsampit ako ni Nong Peping, ang magueang, nga magmunot kana sa Ubos agod bisitahan namon si Nong Pedro, amon man nga igkampod. Unga imaw ku magueang ni Tatay. Mag-amigo gid abi si Nong Pedro ag si Nong Peping. Magkaedad abi sanda ag pareho ro andang hilig: manok nga inugbueang. Si Nong Peping hay Second year College sa FEATI University, sa Manila. Ag ako hay Grade 4 sa Lezo Elementary School sa Lezo, Aklan.
Bangod bakasyon, igto si Nong Peping sa among baeay, sa Sta. Cruz, Lezo. Ag bangod haeos ap-at eon nga buean sanda nga owa magkita, gusto ni Nong Peping nga mag-agto rito sa Ubos. Ro distansya ku baeay nanday Nong Pedro sa amon hay mga sangka kilometro.
Nagpanaw kami nga daywa ni Nong Peping sa Ubos. Owa it kabaeayan. Ro pinakamaeapit nga baeay hay baeay ni Nong Jamin. Sa tunga-tunga ku Ubos ag sa baeay namon hay may sangka puno nga butong.
Pag-agto namon sa baeay nanday Nong Pedro sa Ubos hay owa kami't daeang manok. Hambae ni Nong Peping hay mamasyar eang kuno kami rito.
Pag-abot namon sa baeay nanday Nong Pedro hay hakita ko ro mga hinigtang inugbueang nga manok. Rang tawag sa mga hinigtang manok hay mga teksas. Tao kon mga teksas gid man rato, basta tanan nga inugbueang nga manok hay teksas namon kon tawgon.
Nagpanilag eang ako sa mga hinigtang agak ni Nong Pedro, samtang si Nong Peping ag si Nong Pedro hay masadya sa andang pagsugilanon. Habatian ko eang nga may agak kuno imaw nga ibueang sa pyesta it Sta. Cruz. Mayo tres ro pyesta sa amon nga baryo, ngani gusto ni Nong Pedro nga ipapapueok anay agod makapraktis sa away.
"Tama," hambae ni Nong Peping, "may inugbueang man ngani ako nga ginatagana sa pyesta naton. Mayad man siguro nga iparktis ko man rato."
"Itsong, dali baea. May ihambae ako kimo," hambae kakon ni Nong Peping.
"Bue-a abi rang agak nga talisayon igto sa baeay ay ipapueok naton ron sa manok ni Nong Pedro mo."
"Indi ko," sabat ko. "Owa ako't kaibahan. Nahadlok ako."
"Tawo ra. Truadlaw, nahadlok ka. Suminggit ka eang galing kon may problema gid man. Panaw eon!"
"Huo," hambae ko pero nakuebaan gid ako.
Ku nakataliwan nga gabii hay nag-istorya sa baeay ni Nong Nato. Amon imaw nga kaiping ag amigo man ni Nong Peping. Permi imaw sa amon agod mag-inum it tuba. Meron pa ron imaw. Pag-uli kuno nana kaibahan ku tatlo nga kaeakihan hay may natabo kanda pagpauli nanda halin sa pagharana sa Ubos. Pag-abot kuno nanda sa may puno't butong sa daean paagto sa Ubos hay gulpi eang kuno nga naghapay ro sangka puno't butong. May flashlight kuno sanda nga daea. Indi man kuno sanda makalikaw ay may kurae sa may punta it ginahapayan it butong. Bangod abu ro salingsing it butong nga naghapay hay nalisdan sanda sa pag-agi. Tag ginaeakaran eon kuno nanda ro butong nga naga-abang sa daean hay gulpi kuno nga nagtabyog ra paibabaw. Hakibot gid sanda, kapin pa gid si Nong Nato ay imaw ro sa unahan. Pagtuon nana kuno ka flashlight sa puno't butong hay may hakita kuno imaw nga kabahoe-bahoe nga tawo, mga dose siguro ka pyes sa kataason. Hasta kuno sa hawak ra buhok ag madamoe kuno ra baeahibo sa dughan. Bungoton kuno. Gatindog kuno sa puno't butong nga naghapay sa daean. Base kuno ginbatak ku mabahoe nga tawo ru butong pag-eak-ang nana. Sa panan-aw kuno ni Nong Nato hay mga sang dupa kuno ra mabaeahibuon nga alima. Siguro kapri gid rato. "Ah, pagkakita ko kana," hambae ni Nong Nato, "hay nagsinggit ako nga may kapri sa butong! Nagdinaeagan dayon kami tanan! Hawaslik ko ro gitara sa kakueba. Nagkaeadusmodusmo kami. Sige bangon ag magkina rapas euman it daeagan. Owa eon kamit pag-eaum nga makauli pa kami sa amon. Mayad ay nakaabot kami sa baeay ni Nong Jamin."
Amo ron nga indi ko gusto nga mag-uli nga ako eang nga isaea agod bueon ro agak ni Nong Peping.
Hambae pa gid it mga magueang nga kon truadlaw gid kuno gaguwa ro mga aswang ag kapri, eabi eon gid kon truadlaw ag Byernes Santo.Nahadlok gi ako abi sa mga tawo-taeonon. Isaea pa, owa't pamaeay sa may butong ngaron.
Hadumduman ko ro sugid it mga magueang nga ro panguntra sa mga aswang ag mga kapri hay daga, kutsilyo nga himo sa saway.
"Nong Pedro," hambae ko, " may daga ka?"
"Ham-an?"
"pwede mo kakon mapahueam?"
"Alinon mo?"
"Basta eang. Iuli ko galing kimo hinduna pagbalik ko."
"Bue-a eang rito sa kuwarto ko. Una eang ron sa lamesa. Pero ibalik mo gid ron dayon ha pirme ko ron ginagamit kon may ginapanawan ako."
"huo, Nong."
Nagsaka ako sa andang baeay ag ginbuoe ko ro daga sa kwarto ni Nong Pedro. Gansab-it ko sang hawak. Pagpanaog ko sa andang baeay hay nagpueot pa gid ako't baston nga punta it butong. Ginpili ko ro mataliwis gid. Makabulig gid kakon ra kon hinali nga may magmitir kakon. Ginpabaskog ko rang buot.
Nagpanaw ako nga gakueos rang alima. Mga byenti metros eon lang ako siguro sa lugar kon siin ro puno it butong nga ginasugid ni Nong Nato nga naghapay. Para mapatawhay rang painu-inu hay nagpupanihoe ako. Pero nabatyagan ko nga nagtindog rang baeahibo. Rang buhok hayingko buhok it porcupine nga nagtilindog., kon imaw ra hay matabing. Binunot ko rang daga ag gindasig ko rang tikang. Ran waeang alima hay gabuyot it mataliwis ko nga baston; rang tuong alima ahy gabuyot it daga. Ag handa ako kon ano gid man ro matabo.
Pag-abot ko sa atubang it puno it butong hay gintueok ko ra. Pagtan-aw ko sa puno't butong hay may nagtueok man kakon. Baye, magueang ag gawayway ra buhok nga hasta sa hawak. Ag dayon ra buka ka daywang alima, paris baea it manok nga ginakapakapa ra pakpak.
Ginhadlukan ako. Habuhian ko rang baston, pero hugot rang pagbuyot it daga. "Sige, eapit," hambae ko, " agod masayran mo." Nabatyagan ko nga daw may naga-euok kakon. Ginbayaw ko rang tuong alima ag gindugkae rang daga sa ingko alima nga gaeuok kakon. Nabatyagan ko nga daw naghawan rang pagginhawa. Dumaeagan ako samtang gasinggit it tabang. Tagmaeapit eon lang ako sa amon hay nagdinaeagan sa among baeay ro among mga kaeapit. Habatina man ako ni Nang Ramona, magueang ko nga baye.
"Ano ro natabu?" hambae kakon ni Nang Ramona.
"May aswang! Gin-euok ako! Hakita ko gid!"
"Siin? Siin?"
"Sa butong! Sa Ubos!"
Nagpasugo it tubi si Nang Ramona ag ginpainum nana ako. Nagmayad-ayad rang pangginhawa. Pero gatangis pa ako gihapon. Grabe ro pagragumba kang dughan.
"Bukon abi't daywa kamo nio Peping paghalin riya? Ham-at ikaw eon lang ro isaeang nag-uli?"
"Huo, pero ginpabuoe kakon ra higot nga agak agod ipapueok sa manok ni Nong Pedro. Imaw ra nga ako eang nga isaea ro nag-uli."
Mga alas dos eon nag-uli si Nong Peping. Hangawa kuno sanda kon ham-at owa kuno ako gihapon magbalik. Ginsugiran ni Nang Ramona kon ano ro natabu kakon.
"Ro daga ni Nong Pedro, Tsong, siin?" pangutana ni Nong Peping kakon.
"Tao. Halipatan ko kon siin ko hiaywe ay nagdinaeagan eon ako."
Ginsampit ako ni Nong Peping, ang magueang, nga magmunot kana sa Ubos agod bisitahan namon si Nong Pedro, amon man nga igkampod. Unga imaw ku magueang ni Tatay. Mag-amigo gid abi si Nong Pedro ag si Nong Peping. Magkaedad abi sanda ag pareho ro andang hilig: manok nga inugbueang. Si Nong Peping hay Second year College sa FEATI University, sa Manila. Ag ako hay Grade 4 sa Lezo Elementary School sa Lezo, Aklan.
Bangod bakasyon, igto si Nong Peping sa among baeay, sa Sta. Cruz, Lezo. Ag bangod haeos ap-at eon nga buean sanda nga owa magkita, gusto ni Nong Peping nga mag-agto rito sa Ubos. Ro distansya ku baeay nanday Nong Pedro sa amon hay mga sangka kilometro.
Nagpanaw kami nga daywa ni Nong Peping sa Ubos. Owa it kabaeayan. Ro pinakamaeapit nga baeay hay baeay ni Nong Jamin. Sa tunga-tunga ku Ubos ag sa baeay namon hay may sangka puno nga butong.
Pag-agto namon sa baeay nanday Nong Pedro sa Ubos hay owa kami't daeang manok. Hambae ni Nong Peping hay mamasyar eang kuno kami rito.
Pag-abot namon sa baeay nanday Nong Pedro hay hakita ko ro mga hinigtang inugbueang nga manok. Rang tawag sa mga hinigtang manok hay mga teksas. Tao kon mga teksas gid man rato, basta tanan nga inugbueang nga manok hay teksas namon kon tawgon.
Nagpanilag eang ako sa mga hinigtang agak ni Nong Pedro, samtang si Nong Peping ag si Nong Pedro hay masadya sa andang pagsugilanon. Habatian ko eang nga may agak kuno imaw nga ibueang sa pyesta it Sta. Cruz. Mayo tres ro pyesta sa amon nga baryo, ngani gusto ni Nong Pedro nga ipapapueok anay agod makapraktis sa away.
"Tama," hambae ni Nong Peping, "may inugbueang man ngani ako nga ginatagana sa pyesta naton. Mayad man siguro nga iparktis ko man rato."
"Itsong, dali baea. May ihambae ako kimo," hambae kakon ni Nong Peping.
"Bue-a abi rang agak nga talisayon igto sa baeay ay ipapueok naton ron sa manok ni Nong Pedro mo."
"Indi ko," sabat ko. "Owa ako't kaibahan. Nahadlok ako."
"Tawo ra. Truadlaw, nahadlok ka. Suminggit ka eang galing kon may problema gid man. Panaw eon!"
"Huo," hambae ko pero nakuebaan gid ako.
Ku nakataliwan nga gabii hay nag-istorya sa baeay ni Nong Nato. Amon imaw nga kaiping ag amigo man ni Nong Peping. Permi imaw sa amon agod mag-inum it tuba. Meron pa ron imaw. Pag-uli kuno nana kaibahan ku tatlo nga kaeakihan hay may natabo kanda pagpauli nanda halin sa pagharana sa Ubos. Pag-abot kuno nanda sa may puno't butong sa daean paagto sa Ubos hay gulpi eang kuno nga naghapay ro sangka puno't butong. May flashlight kuno sanda nga daea. Indi man kuno sanda makalikaw ay may kurae sa may punta it ginahapayan it butong. Bangod abu ro salingsing it butong nga naghapay hay nalisdan sanda sa pag-agi. Tag ginaeakaran eon kuno nanda ro butong nga naga-abang sa daean hay gulpi kuno nga nagtabyog ra paibabaw. Hakibot gid sanda, kapin pa gid si Nong Nato ay imaw ro sa unahan. Pagtuon nana kuno ka flashlight sa puno't butong hay may hakita kuno imaw nga kabahoe-bahoe nga tawo, mga dose siguro ka pyes sa kataason. Hasta kuno sa hawak ra buhok ag madamoe kuno ra baeahibo sa dughan. Bungoton kuno. Gatindog kuno sa puno't butong nga naghapay sa daean. Base kuno ginbatak ku mabahoe nga tawo ru butong pag-eak-ang nana. Sa panan-aw kuno ni Nong Nato hay mga sang dupa kuno ra mabaeahibuon nga alima. Siguro kapri gid rato. "Ah, pagkakita ko kana," hambae ni Nong Nato, "hay nagsinggit ako nga may kapri sa butong! Nagdinaeagan dayon kami tanan! Hawaslik ko ro gitara sa kakueba. Nagkaeadusmodusmo kami. Sige bangon ag magkina rapas euman it daeagan. Owa eon kamit pag-eaum nga makauli pa kami sa amon. Mayad ay nakaabot kami sa baeay ni Nong Jamin."
Amo ron nga indi ko gusto nga mag-uli nga ako eang nga isaea agod bueon ro agak ni Nong Peping.
Hambae pa gid it mga magueang nga kon truadlaw gid kuno gaguwa ro mga aswang ag kapri, eabi eon gid kon truadlaw ag Byernes Santo.Nahadlok gi ako abi sa mga tawo-taeonon. Isaea pa, owa't pamaeay sa may butong ngaron.
Hadumduman ko ro sugid it mga magueang nga ro panguntra sa mga aswang ag mga kapri hay daga, kutsilyo nga himo sa saway.
"Nong Pedro," hambae ko, " may daga ka?"
"Ham-an?"
"pwede mo kakon mapahueam?"
"Alinon mo?"
"Basta eang. Iuli ko galing kimo hinduna pagbalik ko."
"Bue-a eang rito sa kuwarto ko. Una eang ron sa lamesa. Pero ibalik mo gid ron dayon ha pirme ko ron ginagamit kon may ginapanawan ako."
"huo, Nong."
Nagsaka ako sa andang baeay ag ginbuoe ko ro daga sa kwarto ni Nong Pedro. Gansab-it ko sang hawak. Pagpanaog ko sa andang baeay hay nagpueot pa gid ako't baston nga punta it butong. Ginpili ko ro mataliwis gid. Makabulig gid kakon ra kon hinali nga may magmitir kakon. Ginpabaskog ko rang buot.
Nagpanaw ako nga gakueos rang alima. Mga byenti metros eon lang ako siguro sa lugar kon siin ro puno it butong nga ginasugid ni Nong Nato nga naghapay. Para mapatawhay rang painu-inu hay nagpupanihoe ako. Pero nabatyagan ko nga nagtindog rang baeahibo. Rang buhok hayingko buhok it porcupine nga nagtilindog., kon imaw ra hay matabing. Binunot ko rang daga ag gindasig ko rang tikang. Ran waeang alima hay gabuyot it mataliwis ko nga baston; rang tuong alima ahy gabuyot it daga. Ag handa ako kon ano gid man ro matabo.
Pag-abot ko sa atubang it puno it butong hay gintueok ko ra. Pagtan-aw ko sa puno't butong hay may nagtueok man kakon. Baye, magueang ag gawayway ra buhok nga hasta sa hawak. Ag dayon ra buka ka daywang alima, paris baea it manok nga ginakapakapa ra pakpak.
Ginhadlukan ako. Habuhian ko rang baston, pero hugot rang pagbuyot it daga. "Sige, eapit," hambae ko, " agod masayran mo." Nabatyagan ko nga daw may naga-euok kakon. Ginbayaw ko rang tuong alima ag gindugkae rang daga sa ingko alima nga gaeuok kakon. Nabatyagan ko nga daw naghawan rang pagginhawa. Dumaeagan ako samtang gasinggit it tabang. Tagmaeapit eon lang ako sa amon hay nagdinaeagan sa among baeay ro among mga kaeapit. Habatina man ako ni Nang Ramona, magueang ko nga baye.
"Ano ro natabu?" hambae kakon ni Nang Ramona.
"May aswang! Gin-euok ako! Hakita ko gid!"
"Siin? Siin?"
"Sa butong! Sa Ubos!"
Nagpasugo it tubi si Nang Ramona ag ginpainum nana ako. Nagmayad-ayad rang pangginhawa. Pero gatangis pa ako gihapon. Grabe ro pagragumba kang dughan.
"Bukon abi't daywa kamo nio Peping paghalin riya? Ham-at ikaw eon lang ro isaeang nag-uli?"
"Huo, pero ginpabuoe kakon ra higot nga agak agod ipapueok sa manok ni Nong Pedro. Imaw ra nga ako eang nga isaea ro nag-uli."
Mga alas dos eon nag-uli si Nong Peping. Hangawa kuno sanda kon ham-at owa kuno ako gihapon magbalik. Ginsugiran ni Nang Ramona kon ano ro natabu kakon.
"Ro daga ni Nong Pedro, Tsong, siin?" pangutana ni Nong Peping kakon.
"Tao. Halipatan ko kon siin ko hiaywe ay nagdinaeagan eon ako."
No comments:
Post a Comment