short story, Payaw

Payaw
Ni Melchor F. Cichon
March 9, 2015

Kaibahan sanday Epen, Melin, Thelma, Delia, Baby, ag ap-at pa namon nga mga kabarka nga mga eaeaki, nagpanaw kami sa bukid it Sta. Cruz-Biga-a agod mag-usoy it payaw para iputos sa inomoe nga amon nga obrahon. Nagdaea kami it amon nga pamahaw: linaga nga saging nga sab-a, kamote, dayok ag tubi nga ilimnon. Ako ro tagabitbit it amon nga baeon. Pag-abot namon igto sa bukid hay dayon kami magputoe it mga dahon it payaw. Ginsueod namon sa basket. Ag naglingkod agod magpahuway-huway sa may puno it mabahoe nga akasya. Ginbuksan ko ro amon nga basket ag ginpamudpod ro saging ag kamote sa kada isaea kanda. Ginbutang ko sa eugta ro dayok. Ulihi ko gintaw-an si Baby. Naglingkod ako sa anang kilid.

“Baby,” hambae ko, “siin ka mapadayon sa imo nga pagtuon paggraduate naton sa high school?”

“Sa Manila kuno, hambae ni Mama.”

“Abaw ah, indi ka eon gali nakon makita kara.”

“Gauli-uli man kami kada bakasyon.”

“Pero, Baby, hidlawon gid ako kimo kara.”

“Sos! Hidlawon ka gid!” sabat ni Baby.

Naghinibayag rang mga kabarkada pagkabati sang ginhambae.

“Hidlawon ka gid, Tsong?” nagkuros rang mga kaibahan.

“Matuod man”, hambae ko.

“Hinugay ka ngani Tsong, ah,” sabat ni Baby. “Sip-unon pa ngani kita ngara…”

Nagtindog si Baby ag nagtikang paeayo sa grupo. Ginsunod ko imaw.

“Baby,” hambae ko. “Naila baea ako kimo.” Ag ginbuytan ko ra anang alima. Ginpisil na rang alima.

Valedictorian si Baby paggradwayt namon sa high school, samtang rang mga grades hay puro wasay.

Bag-o imaw magpanaw sa Manila hay gin-agtunan ko imaw sa andang baeay agod magpaalam. Hakita ko nga gadaeaura ra mga mata. Ag may gin-abot imaw kakon nga one-fourth sheet nga pad paper.

“Buksan mo ra kon makapanaw eon ako,” anang bilin kakon.

Pag-abot ko sa baeay hay ginbuksan ko ro sueat ni Baby.

“I will miss you, Tsong! Baby.”

Nakabaton ako’t sueat halin sa magueang ko sa Zamboanga City. Igto eon lang kuno ako magtuon it college sa bag-o nga bukas nga kolehyo, Mindanao Regional School of Fisheries. Nagsugot man si Tatay. Ag ginhatod ako rito ni Nanay sa Zamboanga City.

Bukon pa abi’t uso kato ro mga cellphone. Ag maski ro telepono hay maiwat man. Busa sueat eon gid lang ro madali nga komunikasyon para kakon kato.

Nagpinadaea ako it sueat kay Baby, pero owa gid imaw gabaeos kakon. Mga lima gid siguro ratong ginpadaea ko nga sueat kana. Apang zero gid ro anang sabat. Pero nag-eaum pa gid ako nga habaton nana tanan rang mga sueat. Ro postal adres nga gintao nana kakon bag-o imaw maghalin hay ginacheck ko gid it husto bag-o ko ihueog rang sueat sa koreyo.

Pag-abot it bakasyon hay nag-uli ako sa Sta. Cruz. Owa maka-uli si Baby ay nag-attend kuno imaw it summer classes sa folk dance. Imaw gid abi ra gusto halin pa kato. Pero may hakilaea ako nga paryente ni Baby, si Lorna. Naghambae imaw kakon nga habatian kuno nana nga may nagapangasawa kay Baby ag igto imaw gaobra sa Post Office nga maeapit sa baeay nanday Baby. Bangod maeapit eang ro andang baeay sa baeay nanday Baby hay imaw eon lang kuno ro nagabinaton sa sueat ko para kay Baby. Ag owa nana ra ginatao kay Baby. Sa ulihi hay ginbaton ni Baby ro eaki ngara. Ag nagsteady sanda. Owa gid it kalibutan si Baby sa natabu.

Ku masunod nga bakasyon hay nag-uli man ako. Pyesta man abi sa amon kon Mayo. Nakabati ako nga nag-uli man si Baby.

Kaadlawan it pyesta sa amon nga baryo. Nagsimba ako. Hakita ko si Baby nga nagaeuhod kaiping it sangka eaki. Indi gid man imaw gagwapo. Medyo maputi-puti eang imaw kakon. Indi ako kakonsentrate sa ginsermon it pari. Gusto ko nga eapitan si Baby galing owa eon it lugar sa ginalingkuran nanda. Naghueat ako nga matapos ro misa. Pagguwa namon sa Ermita hay ginpaeapitan ko si Baby.

“Baby!”, hambae ko. “Kamusta! Iya ka man gali!”

“Hi!” eang ra sabat kakon.

Gintueok ako ka anang kaibahan nga eaki.

“Si Cab gali, boyfriend ko!” hambae ni Baby.

“Congrats!” sabat ko. Pero daw tunlon ko nga bilog ro eaki.

Nahuya man ako magpangutana kay Baby kon ano ro natabu. Ginkumbinda ko eon lang sanda nga mag-agi sa baeay namon agod igto eon lang kami magpamahaw.

Pagkatapos it pamahaw hay naglingkod kami ni Baby sa amon nga balkunahe, samtang ra boyfriend hay gina-estorya kang magueang nga eaki.

“Baby,” hambae ko, “ano ro natabu? Ham-at owa mo gid ginbaeosan rang mga sueat kimo? Sugire ako’t matuod, mapati ako kimo.”

“Anong sueat? Owa gid ngani ako’t nabaton kimo maskin sambilog. Pag-eaom ko hay halipatan mo eon gid ako. Amo ra nga pagpangasawa kakon ni Cab hay ginbaton ko eon lang ron imaw.”

“Hara tan-awa ro mga resibo kang mga sueat kimo, puro registered mail ron. Pero zero gid ring baeos kakon.”

“Ha! Matuod?! Pangutan-on ko abi si Cab kon may nabaton gid man sanda nga sueat halin kimo ay una imaw gaobra sa post office.”

Ginbuytan ni Baby rang alima ag ginpisil. Pero ginbuhian na dayon ay nagpaeapit eon dayon kamon ra boyfriend.

“Sige, Baby. Abu gid nga saeamat sa tanan-tanan. I hope to see you again.”

Gin-abot ni Cab ra alima kakon. Pero owa ako maglamano kana.