Luwa in the Moment of Covid 19 Pandemic
By Melchor F. Cichon
as of July 14,2020
(draft)
(draft)
The world, including us
Filipinos, was caught unprepared when the Cuvid-19 pandemic attacked us.
Because this disease is very fatal, millions of people around the world are
forced to stay at home. Like the rest of the people around the world who have
been quarantined, many of us have to think of something to make ourselves
productive like selling different types of goods. Or do something just to
entertain ourselves.
Me for example, since writing
is my favorite pastime, I spend most of my time with my computer composing
poems or short stories. One of the poems that I compose is luwa. In Aklan, luwa
is called ditso. In the book Folk Poetry by Amorita C. Rabuco, she called it
lo-a.
What is luwa?
Luwa is a form of poetry that
is usually written in four lines. There are also luwa that are longer ones, but
each stanza has four lines. Luwa is recited in the house of a bereaved family
during wakes to lessen the sorrows of the bereaved family.
It is said that luwa was
brought to the Philippines by the Spanish missionaries. One reason for this is
its relationship to the religious activities of the Filipinos.
It used to be the first
stanza of corrido, that kind of poetry that relates the exploits of kings and
princess. There are also luwa that are used to get the hands of a lady. This is
known as enamoracion.
Here are two examples of such luwa:
Mataas nga
lamesa ang akon ginlakbay.
Kutsara
kag tinidor ang akon kaaway.
Wala ko
ginbaliha ang akon kabudlay
Tubtob lamang
makita larawan mo Inday. (Rabuco, A., 2003, p. 91.
Lakat mga tiil,
sunod dapa-dapa,
Makadto sa
harden, mamupo sang bunga.
Pananglit ako
sitahon,
Sugo sang
paghigugma. (Rabuco, A., 2003, p. 90.)
Luwa are recited during wakes
as part of the punishment to whoever loses in the game.
It is said that it is not advisable to recite
luwa if one is not in the wake, because it is believed that a member of the
family who recites it will die if this is done not in its proper place.
Because luwa are recited in wakes as part of a
punishment to whoever is the loser in a game like konggit, truth or
consequence, bordon, it is very much appreciated if the lines have rhymes,
rhythms, and humor. This is one reason why there are nonsense luwa. The rhythms
of luwa are not consistent though, but there are a lot of luwa that have rhyme.
This includes the aaaa, aabb, and abab rhyme structures. Occasionally, we can
find luwa that have abcd endings.
Here are some examples:
Example of a luwa with an aaaa rhyme:
Pag-agto ko sa
Ibajay,
May hakita ako
nga patay;
Ginbagting ko ra
eagay,
Mas mabaskog pa
sa lingganay.
Here you will notice that the endings of all
lines are in ay.
For the aabb example:
Pag-agto ko sa
bukid
Nakakita ako it
ibid;
Paglingot ko sa
waea
Gatueok kakon
rang nobya.—Melchor F. Cichon (MFC)
Kon gusto mo
gid ako
Nga mangin
nobya mo,
Ro adlaw imo
nga tukuran
Agod indi kita
madueman.--MFC
Here the first and second lines in the first
luwa end in id, while the third and fourth lines end in a.
Here is another ending. The abab:
Igto sa bukid,
May busay nga naga-ilig;
Kon magpaligos igto si Ismid,
May daeang butong nga binulig. --MFC
There are luwa with Spanish and English words.
Paris it
navagante
Sa tunga it
travisya
Kinueabos rang
suwerte
Hay gulpi nga
nagisgrasya.
***
Igto sa bukid
May kwarta nga
nagaligid
Nagaligid-naga
roll
Dumiretso sa
waterfall.
There are other luwa that are bawdy, but full of
imagery. Here is an example:
Pag-agto ni
Inday sa Boracay
Napusa ro anang
tuway;
Pagkasayod ka
anang nanay,
Ana imaw nga
ginminueay.-- MFC
For a nonsense luwa here is a classic example:
Secut erat en
principio
Bisan libat
basta gwapo;
En principio
secut erat
Gwapo pero
libat.
Secut erat is a Latin word that means Glory be,
a Catholic prayer.
Here is another nonsense luwa:
Nag-agto ako sa Nabas
May hakita ako nga bayawas;
Akon nga ginpaeas,
May nahueog nga sibuyas.
There are luwa that have double meanings. These
are the luwa that belong to the adults, if they can decipher the meaning. Here
is an example:
Maligos ako
kunta
Sa maisot mo
nga sapa
Ugaling ro
kinasaea
May guardia
civil sa tunga.--MFC
There are luwa that are really metaphysical.
Here is one:
Ako mangunguma
nga taga-Lezo
Maagto sa eanas
agod mag-arado
Rang saeaburan
puno’t bungot-bungot
Rang mabuot nga
arado,
Indi magdueot
kon indi magtindog.-- MFC
***
Ako si Haring
Marikudo
Manugtanum it
amamakoe;
Pero ro
gusto-gusto gid ni Inday kuno
Amamakoe nga
sukoe.—MFC
***
Kon gusto mo
gid man ako
Nga mangin
nobya mo;
Ro adlaw imo
nga tukuran
Agod indi kita
madueman.
Bordon is a kind of game
wherein the participants form a circle, either setting or standing inside the
house or outside. Someone called “pulis” or kuring is inside that circle
who will try to catch the participant who holds the stone called singsing, while
the group is singing, Ang Singsing. When the pulis is able
to catch who holds the stone, that participant will be punished by reciting a
luwa. If the participant cannot recite a luwa, he/she will either sing or dance
in front of everybody. At times, the loser will kiss his/her
boyfriend/girlfriend if he/she happens to be around. If the loser does not
recite a luwa that rhymes, the group would say estangko. But once the group
likes the recited luwa, the participants will clap their hands or say bitor.
There is another version of
this game, while the group is singing, the participants pass the singsing to
the next participant, making sure that the pulis does not know who holds the
stone. When the singing stops, the participant who holds the singsing is
punished by asking him/her to recite a luwa. After which, the game continues
until the participants stop playing.
The third version of the
bordon is instead of using a singsing, the participants use lighted candle.
Once the group starts singing, the participants will pass the lighted candle to
the next participant. Whoever holds the candle with put off light is
asked to recite a luwa.
Here is the lyric of that song:
Ang
Singsing
Singsing
papanawa
Palibot-libota
asta makalab-ot
Sa hari kag sa
reyna.
Ang hari kag
reyna
May mutyang
trabangko
Dalaga si Inday
Nga mayo-ayo.
Dali-a sa
pagpalakat
Singsing sa
pagpadangat
Basi kon
malipat
Yadtong huring
nga makawat.
Singsing ay
abaw singsing
Ay abaw Nena,
ay abaw Neneng
Singsing ay
abaw singsing
Ay abaw Nena,
ay abaw Neneng.
The normal structure of luwa
has four lines, but there are also luwa that have two lines only. Here is
example:
Rosas, rosas
nga kamantique
Soltero nga
waay nobya, agi. (Rabuco, 2003, p. 17)
Bulak, bulak
sang tangkong
Dalaga nga wala
sang nobyo, bingkong. (Rabuco, 2003, p. 17)
Covid-19,
Covid-19, Inday--
Ro frontliner
nga indi mag-face mask, patay. (Melchor F. Cichon, June 12, 2020)
Here is the latest luwa structure which I
invented, a one-line luwa:
Nag-eukso si Inday sa swimming pool, ay kalbo.—(Melchor
F. Cichon)
There are also luwa that are in five or six
lines. Here are two samples:
Paghalin ko sa
balay,
Nagbilin tugon
si Nanay.
Mangayo
katahuran,
Katahuran nga
indi ko malimtan:
Maayong gab-i
sa inyo nga tanan.—Rabuco, A. p. 124.
Partido sang
hari,
Kag kamo nga
tanan,
Ini nga
sentimiento
Nga akon
ginahuptan,
Bulkan nga
nagalupok
Sa inyo
atubangan. –Rabuco, A., p. 49.
Some of the topics being touched in luwa are
love, courtship, death, sorrows, happiness, disasters, anything and everything
under and above the sun.
Luwa
about Women
Hipos anay, hipos anay
Ay ro mga kandidata nagamartsa.
Andang besti nagasidlak, nagasiga
Bangud ro andang anwang ginpanumba.
***
Igto sa amon nga baeay
May daywang bayeng paeahikay.
Pag-abot ni Nanay,
Nagmaeaea ra andang eaway.
***
Si Inday owa gid it kaeo-oy
Kay Nonoy sa Kuwait nagapainit.
Kon imaw ngani eamigon,
Masuhot sa haboe ni Ambeth.
***
Sa amon nga banwa
May sanglibo nga daeaga.
Ugaling abu gid rang kangawa
Ay kon gabii eang sanda kon mag-obra.
***
Kon ako mangasawa,
Pilion ko gid ro gwapa
Para kon maubusan eon ngani ako’t
kwarta
Sa Japan ko imaw ipasalta.
***
Ro baeay ko sa Boracay
Ra poste ginhimo sa sigay.
Kon sumaka si Inday
Nagakapusa ra tuway.
***
Sa tiyan it dragon
Ro mga Pinay mahipuson.
Owa gasinggit maskin kuroton
Ay ra andang tiyan gutom.
***
Inday kon batunon mo eang ako,
Indi mo gid pag-angkiton ring siko;
Kon mag-usoy ka’t makabitan,
Mausoy man ako ku akong masab-itan.
***
Sa amon nga baryo
May lola nga matambok;
Kon binukbok indi makakadlot,
Pero ko sinanlag nga mais,
nagaeagumok.
***
Sa amon nga opisina
May baeo nga senyora;
Adlaw-adlaw imaw nagabongga,
Pero kon sinsina, ro gasukot kana
gapila.
***
Sa amon opisina
May ulay nga daeaga;
Kon oras it trabaho
Sa bubungan patapik ra painu-ino.
***
Inday, magpaeapit ka riya,
Kon indi ka ngani matumba
Sa ginsakyan mo nga bala,
Pakaslan gid dayon kita.
***
Sa primero nga pagkakita ko kimo
Rang tagipusuon nag-eukso-eukso;
Pagkakita ko kimo nga owa’t make-up,
Gulpi ako ga nadismayo.
***
Ngisi ag ngisi
Si Inday sa Library;
Gali may habunit nga eaki
Sa paggamit it internet.
***
Kon gusto mo gid man ako
Nga mangin nobyo mo;
Basyahan mo’t yelo ro adlaw,
Agod indi ra matunaw.
***
Maski matunaw sa North Pole ro yelo
O maupod ro kaeayo sa impyerno;
Owa ra it kaso, basta ikaw
Iya eang kahulid ko.
***
Balita! Balita!
May fetus nga hakita
Sa mahalimunon nga daean
Maeapit sa eskuylahan.
***
Mabahoe nga balita! Si Lola
naka-miniskirt eot-a, May cellphone pa Nga nagakabit-kabit sa hawak na!
***
Igto sa Kalibo May daeaga nga
matambok; Kon imaw ngani mag-eag-ok, Nagakaeamatay ro namok.
***
First published in SanAG 8, Nov.
2009, pp.145-147
Kon amat indi ako makatueog
Sa pagpinanumdom
Kon-ham-at may mga eaeaki
Nga daw magkaumangon bangud eang sa
mga babaye.
***
Inday, kon ako imo nga batunon,
Owa ka gid it ibang handumon,
Ay bisan ro buean ag ro mga bituon,
Sa kama mo akon nga daehon.
**Melchor F. Cichon June 16, 2016
Luwa on Love:
Inday, kon ako
imo nga batunon,
Owa ka gid it
ibang handumon,
Ay bisan ro
buean ag ro mga bituon,
Sa kama mo akon
nga daehon.
**Melchor F.
Cichon, June 16, 2016
Ang gugma mo Nonoy, akon nga batunon
Pero ang pangabay, imo nga tumanon
Buhok ni Nanay, imo nga isipon
Magagmay, dalagko, wala sang paligaron--Anon.
(Ang pag-ibig mo Nonoy ay tatanggapin ko
Pero ang paki-usap ko'y iyong sundin
Ang buhok ni Nanay iyong isipin
Maliliit, malalaki walang isang-tabi.--Salin ni Melchor F. Cichon)
Pero ang pangabay, imo nga tumanon
Buhok ni Nanay, imo nga isipon
Magagmay, dalagko, wala sang paligaron--Anon.
(Ang pag-ibig mo Nonoy ay tatanggapin ko
Pero ang paki-usap ko'y iyong sundin
Ang buhok ni Nanay iyong isipin
Maliliit, malalaki walang isang-tabi.--Salin ni Melchor F. Cichon)
***
Igto sa Nabas
May sangka
daeaga;
Kon abuton ka
paghigugma
Galigid-ligid
sa baeas. –(Melchor F. Cichon, 2020)
***
Hambae mo kakon
kaina
Ako gid lang
ring nobya;
Gali may imo pa
gid
Nga
ginabuesa-buesa. —(Cichon, Melchor)
***
Kon gusto mo
gid man ako
Nga mangin nobya
mo,
Ro adlaw imo
nga tukuran
Agod indi kita
madueman.—Cichon, Melchor, 2019, p. 30
***
Akon palapitan isa ka nobleza
Nga nagapasilong sa sanga sang granada,
Akon pahayagan mabangis nga gugma
Nga sa sulod sang dughan daw maribenta. Anon.
Nga nagapasilong sa sanga sang granada,
Akon pahayagan mabangis nga gugma
Nga sa sulod sang dughan daw maribenta. Anon.
*Nagsueat ako kimo't "I love you",
Nagbaeos ka't "I love you too";
Pageampas it sang dominggo,
Ring "I love you" hay nahimong "I hate you".—Melchor F. Cichon
Nagbaeos ka't "I love you too";
Pageampas it sang dominggo,
Ring "I love you" hay nahimong "I hate you".—Melchor F. Cichon
*Sumulat ako sa ‘yo ng “I love you”,
Sinagot mo ng “I love you too”;
Pagkalipas ng isang linggo,
Yong “I love you" mo ay naging “I hate you.”
***Salin ni Melcichon
June 28, 2016
Sinagot mo ng “I love you too”;
Pagkalipas ng isang linggo,
Yong “I love you" mo ay naging “I hate you.”
***Salin ni Melcichon
June 28, 2016
Luwa on
Courtship:
Inday, maski
siin ka magtago,
Maski sa
alibutod it nonok;
Tigban ko,
barinahan ko
Gugma ro
nagasugo.—Melchor F. Cichon
***
Paghalin ko sa
baeay,
Nagbilin kakon
si Tatay;
Kon ako kuno
mangasawa,
Pilion ko gid
kuno ro daeaga.-- Melchor F. Cichon
***
Inday, kon
batunon mo eang ako,
Indi mo gid
pag-angkiton ring siko;
Kon mag-usoy
ka’t makabitan,
Mausoy man ako
ku akong masab-itan.
Ang gugma mo Nonoy, akon nga batunon
Pero ang pangabay, imo nga tumanon
Buhok ni Nanay, imo nga isipon
Magagmay, dalagko, wala sang paligaron--Anon.
Ang pag-ibig mo Nonoy ay tatanggapin ko
Pero ang paki-usap ko'y iyong sundin
Ang buhok ni Nanay iyong isipin
Maliliit, malalaki walang isang-tabi.--Salin ni Melchor F. Cichon
Ang gugma mo Nonoy tama gid ka minos
Kon sa balatian, mahulog sa anos
Tudluan ko ikaw sang ibanyos.
Dahon sang bulan-bulan kag ugbos sang kayos.
Ang gugma mo Nonoy,
Akon nga batunon;
Buhok ni Nanay, imo nga isipon,
Magamay, dalagko wala sing paligason.
Ang gugma mo, Nonoy, akon nga batunon,
Pero ang akon sugo imo nga tumanon,
Ang bulan sa langit imo nga kuha-on,
Isulod sa baso, entrigar sa akon.
Ang gugma mo, Nonoy, ayaw igpamilit,
Kay makatiligbak kag makahalalit,
Ang kahalimbawa apdo nga mapait,
Nga sa akon dughan dili gid pumilit.
Ang gugma mo, Nonoy, ayaw igpaniguro
Mataas nga tore ang ginapuy-an ko,
Madalum nga kuta, rehas nga bato,
Maabri mo Nonoy, lalang sang Gino-o.
Ang gugma mo, Nonoy, ayaw igpanu-ay,
Komo ako dalaga serbehan mo anay;
Anano ang pulos iloy ko kag amay,
Nga dili kaagum sang imo kabudlay.
Pero ang pangabay, imo nga tumanon
Buhok ni Nanay, imo nga isipon
Magagmay, dalagko, wala sang paligaron--Anon.
Ang pag-ibig mo Nonoy ay tatanggapin ko
Pero ang paki-usap ko'y iyong sundin
Ang buhok ni Nanay iyong isipin
Maliliit, malalaki walang isang-tabi.--Salin ni Melchor F. Cichon
Ang gugma mo Nonoy tama gid ka minos
Kon sa balatian, mahulog sa anos
Tudluan ko ikaw sang ibanyos.
Dahon sang bulan-bulan kag ugbos sang kayos.
Ang gugma mo Nonoy,
Akon nga batunon;
Buhok ni Nanay, imo nga isipon,
Magamay, dalagko wala sing paligason.
Ang gugma mo, Nonoy, akon nga batunon,
Pero ang akon sugo imo nga tumanon,
Ang bulan sa langit imo nga kuha-on,
Isulod sa baso, entrigar sa akon.
Ang gugma mo, Nonoy, ayaw igpamilit,
Kay makatiligbak kag makahalalit,
Ang kahalimbawa apdo nga mapait,
Nga sa akon dughan dili gid pumilit.
Ang gugma mo, Nonoy, ayaw igpaniguro
Mataas nga tore ang ginapuy-an ko,
Madalum nga kuta, rehas nga bato,
Maabri mo Nonoy, lalang sang Gino-o.
Ang gugma mo, Nonoy, ayaw igpanu-ay,
Komo ako dalaga serbehan mo anay;
Anano ang pulos iloy ko kag amay,
Nga dili kaagum sang imo kabudlay.
*Aba man si Nonoy matsa gina-ulit
Kon balibaran sige ra pamilit;
Nagkari ka lang ag nagpakasakit;
Nagtao ka't libog, ueo ko naglitik--Bernalda Florentina
Kon balibaran sige ra pamilit;
Nagkari ka lang ag nagpakasakit;
Nagtao ka't libog, ueo ko naglitik--Bernalda Florentina
*Naku, si Nonoy parang kinukulit,
Kung iniiwasan, tuloy ang nagpupumilit;
Pumunta ka lang rito at nagpapasakit;
Binigyan mo lang ako ng pagkalitu, basag-ulo.. MFC
Kung iniiwasan, tuloy ang nagpupumilit;
Pumunta ka lang rito at nagpapasakit;
Binigyan mo lang ako ng pagkalitu, basag-ulo.. MFC
*Aba man si Nonoy sa pagka-aresgado.
Sambilog kong eawas paggatumahan mo
Bisan pilang gatos ag pilang libo
Si Nanay, si Tatay dili ma-engganyo--Bernalda Florentino
Sambilog kong eawas paggatumahan mo
Bisan pilang gatos ag pilang libo
Si Nanay, si Tatay dili ma-engganyo--Bernalda Florentino
*Naku si Nonoy napakaarisgado.
Iisa kong katawan paggatumahan mo;
Kahit ilang daan, at ilang libo,
Si Nanay, si Tatay hindi magsasang-ayon. MFC
Iisa kong katawan paggatumahan mo;
Kahit ilang daan, at ilang libo,
Si Nanay, si Tatay hindi magsasang-ayon. MFC
*Aba man si Nonoy tormento it gugma.
Siin ka maghalin nga nagkari ka na?
Gin-eaktod mo eang ro pagsaka sa sanga
Hayra ro puno owa mo unaha--Bernalda Florentino
Siin ka maghalin nga nagkari ka na?
Gin-eaktod mo eang ro pagsaka sa sanga
Hayra ro puno owa mo unaha--Bernalda Florentino
*Naku si Nonoy tormento sa pag-ibig.
Saan ka galing at pumunta ka rito?
Dumiretso ka lang basta sa pag-akyat sa sanga,
Ito ang puno hindi mo inuna--
Saan ka galing at pumunta ka rito?
Dumiretso ka lang basta sa pag-akyat sa sanga,
Ito ang puno hindi mo inuna--
Luwa on
Death:
Pagkamatay ni
Francisco del Castillo,
Nag-ugyon pa
gid ro mga Katipunero
Asta napalayas
ro mga Katsila,
Ugaling umabot
si Uncle Sam.—Melchor F. Cichon
***
Si Francisco
del Castillo,
Puno sa Aklan
it mga Katipunero,
Namatay sa bala
nga naghalin kay Moises Elecito
Nga ana man
lang nga kasimanwa.
***
Pag-agto ko sa
Ibajay,
May hakita ako
nga patay;
Ginbagting ko
ra eagay,
Mas mabaskug pa
sa lingganay.
***
Luwa on
Happiness
Sa amon nga
dingding,
May nagtubo nga
everlasting;
Kon sin-o kara
ro makalingling,
Magaeukso-eukso
gid ra kasingkasing. –Melchor F. Cichon
***
Luwa on
Politics
Ro mga senador
sa Manila
Nagahabuyanan
it eutay;
Ro mga army sa
patag-awayan,
Nagasuksok it
gision nga saewae. –Melchor F. Cichon, p. 34
Ro sweldo it meyor
Indi ngani makaabot it 50 kalibo,
Pero ham-at ro iba may kotse, may condo
Ag may number 2?
***Melchor F. Cichon
Indi ngani makaabot it 50 kalibo,
Pero ham-at ro iba may kotse, may condo
Ag may number 2?
***Melchor F. Cichon
***
Maeleksiyon eon
man.
Magapueuti eon
man ro mga uwak.
Magakarnero eon
man romga tigre.
Pero kon makalingkod
eon, nagabaealik sanda sa daang ugali.
Luwa on
Sorrow
Si Edad
nagpanamgo
Sa boyfriend
nana nga Amerikano;
Pero pagkasayod
nana nga abo ra kuto,
Nagbag-id eon
lang imaw ka siko.
***
Hambae ni
Nanay,
Owa’t santos
kon owa’t gaantos;
Hambae ni
Tatay,
Owa’t baeay nga
puno eang it kalipay.
Luwa on
Disaster
Pagtapas ko’t
lawaan sa Ormoc,
Tanan nga mga
baboy naghueagok.
Pag-agi ko sa
baybay,
Nagtambak ro
mga bangkay.
***
Pagsunog ko’t
Madia-as,
Tanan nga
ilahas nagwaeas.
Pag-abot ko sa
baeay,
May mga PC
kakon nga nagabantay.
***
Pag-abot ni Prinsesa Corona
Sa aton nga banwa,
Ro mga meron ag mga daeaga
Nagpahinong sa mga baeay nanda. –Melchor F.Cichon, 2020
Sa aton nga banwa,
Ro mga meron ag mga daeaga
Nagpahinong sa mga baeay nanda. –Melchor F.Cichon, 2020
***
Pagbisita ni
Prinsera Corona
Sa aton nga
banwa,
Umuean ro mga
ayuda
Ugaling may mga
buhin eot-a. ---Melchor F. Cichon, 2020
Luwa on Boaster
Ako ini nga prinsipe nga taga Moralya,
Bantog nga guerero, heneral sa giera,
Akon ginkaon bala kag pulbura,
Akon ginainom gatas sang dalaga --Anonymous
Bantog nga guerero, heneral sa giera,
Akon ginkaon bala kag pulbura,
Akon ginainom gatas sang dalaga --Anonymous
What is the difference between the old and the
new luwa? In terms of subject matter, number of lines, number of syllables per
line, the same.
Perhaps, until proven otherwise, the
contemporary luwa have wider scopes like tsunami, and politics, and snows since
some of the poets are college trained and have gone to different countries like
Canada, America, Switzerland and Germany.
From the luwa that I heard and gathered, I
noticed that politics is not given so much importance.
This is one aspect of luwa that should be looked
into. I know that luwa like any other poetry can be used to dissect our
society, including our politics.
Luwa is dying in Aklan. In fact many of our
martial law babies have not heard of luwa. It is good that there are
universities in Panay that offer subjects on Literature in Western Visayas. In
Aklan, the Northwestern Visayas Colleges (NVC) is offering a subject
specifically on Aklanon Literature.
But luwa is not only confined in Aklan. It is
also common in Iloilo, Capiz, Antique, and Guimaras.
Because of this, I wrote luwa. These can now be
read in my website: http://aklanonlitarchive.blogspot.com/…/mga-luwa-ni-tay-its….
Luwa writing is easy. Just remember this:
1. Focus on one subject.
Sa amon nga
opisina,
May baeo nga
senyora;
Adlaw-adlaw
imaw nagabongga
Pero kon
kinsina, ro gasukot kana gapila.--Melchor F. Cichon
2. If possible,
inject humor in your luwa.
Sa amon nga
barangay,
Madasig magtubo
ro paeay;
Nagasabud pa
eang si Tatay,
Nagapadaeawat
eo't bugas si Nanay.--Melchor F. Cichon
3. Try to use
rhyme and meter
Indi ako
magpadagit-dagit
Sa banog nga
nagahapit-hapit
Bisan ako man
dagiton
Kon banog nga
taga-amon.---Rabuco, A., 2003, p. 48.
4. Maximize the
use of the various figures of speech.
Hyberbole
Nag-agto ako sa
Banga,
Nakakita ako't
buaya.
Grabe nga
buaya,
Ra dila hasta
sa Buruanga. ---Melchor F. Cichon
5.. If you are writing luwa in Aklanon, be
careful with your spelling. Prefixes should be attached to the root
words, like pagbakae, ginsueat, etc. Remember the rule on the use ko and ku. Ko
is my, mine, while ku is of. Example: Ro baeay ku pulis hay sa eugta ko. The
house of the policeman is in my land.
Nagtuon ako sa
UPV,
Naubusan ako't
money.
Naghueam ako
kay Manny,
"Sorry,
abo pang utang 'wa pa mabayri."
6. Read and write luwa. There is no other way to
learn how to write luwa but to write it yourself.
Sources:
Cichon, Melchor
F. and Ureta, Charlie I. 2019. Mga Luwa ni Tatay Itsong. Guimaras: Kasingkasing
Press. 50 p.
Rabuco, Amorita
C. 2003. Folk Poetry. Iloilo City: University of San Agustin. 142p.
****
1. Abu gid rang kahangawaKon ham-at nagawasaag ro banwa
Gali ro mga tawo
Hay separado sa eawas nanda.--Melchor F. Cichon
2. Ako ini nga prinsipe nga taga Moralya,
Bantog nga guerero, heneral sa giera,
Akon ginkaon bala kag pulbura,
Akon ginainom gatas sang dalaga.
3. Ako si Kapitan Bernabe
Sa Camporosa nag-agi
Espada ko kag sable
Tigana ko sa kumbati.--Anon.
Ako si Kapitan Bernabe
Dumaan ako sa Camoprosa
Espada ko at sable
Inihanda ko sa kumbati--Salin ni Melchor F. Cichon
4. Akon palapitan isa ka nobleza
Nga nagapasilong sa sanga sang granada,
Akon pahayagan mabangis nga gugma
Nga sa sulod sang dughan daw maribenta.
5. Ang gugma mo Nonoy, akon nga batunon
Pero ang pangabay, imo nga tumanon
Buhok ni Nanay, imo nga isipon
Magagmay, dalagko, wala sang paligaron--Anon.
Ang pag-ibig mo Nonoy ay tatanggapin ko
Pero ang paki-usap ko'y iyong sundin
Ang buhok ni Nanay iyong isipin
Maliliit, malalaki walang isang-tabi.--Salin ni Melchor F. Cichon
6. Ang gugma mo Nonoy tama gid ka minos
Kon sa balatian, mahulog sa anos
Tudluan ko ikaw sang ibanyos.
Dahon sang bulan-bulan kag ugbos sang kayos.
7. Ang gugma mo Nonoy,
Akon nga batunon;
Buhok ni Nanay, imo nga isipon,
Magamay, dalagko wala sing paligason.
8. Ang gugma mo, Nonoy, akon nga batunon,
Pero ang akon sugo imo nga tumanon,
Ang bulan sa langit imo nga kuha-on,
Isulod sa baso, entrigar sa akon.
9. Ang gugma mo, Nonoy, ayaw igpamilit,
Kay makatiligbak kag makahalalit,
Ang kahalimbawa apdo nga mapait,
Nga sa akon dughan dili gid pumilit.
10. Ang gugma mo, Nonoy, ayaw igpaniguro
Mataas nga tore ang ginapuy-an ko,
Madalum nga kuta, rehas nga bato,
Maabri mo Nonoy, lalang sang Gino-o.
11. Ang gugma mo, Nonoy, ayaw igpaniguro,
Mataas nga tore ang ginapuy-an ko,
Madulum nga kuta, rehas nga bato,
Maabri mo Nonoy, lalang sang Ginu-o.
12. Ang gugma mo, Nonoy, ayaw igpanu-ay,
Komo ako dalaga serbehan mo anay;
Anano ang pulos iloy ko kag amay,
Nga dili kaagum sang imo kabudlay.
13. Ang kamot ko nga tu-o,
May letra nga \"O\";
Ginbasa ko, ginsaulo,
Sa imo dili maglamano.
14. Ang kamot ko nga wala
May letra nga "A";
Ginsa-ulo ko kag ginbasa,
Sa imo dili magkamusta.
15. Ang mata mo Nonoy, matalum sa punyal,
Anyo gid kag bagay sa talon umistar,
Kun diri ka lamang sa amon nga lugar,
Gahatag ka lamang sang sala nga mortal.
16. Ang mata mo, Nonoy, daw hilo de oro,
Kun manuluktulok may dalang enganyo;
Itulok sa wala, itulok sa tu-o,
Daw may tulok ka gid, Nonoy, nga ginaindian ko.
17. Ang mga dalaga akon kapareho,
Dili ka magpati, hambal sang soltero;
Kay nahibaluan mo naman subong nga paniempo,
Ang amor sang joben puro intrisado.
18. Ang soltero parte hilawod,
Interesado sa mga kaingod,;
Sang diutay pa ako ginaturutiklod,
Anay sang magdako bu-ot makig-ingod.
19. Ang tubig sa guma-guma,
Nagtugon kay gumagugam,
Indi gani gumami-gumamgam,
Kay gumami-gumagugam.
20. Anhon ko pagtaton sinang paghigugma,
Kay indi nga lawas may compremetibo;
Yari pa gaini ang singsing ginbilin niya sadto,
Bilang handumanan nga amon recuerdo.
21.Antipara ni Lolo
Mataas ang grado
Nakalab-ot sa Cebu
Komo wala espejo--Anon.
Ang antipara ni Lolo
Mataas ang grado
Nakarating sa Cebu
Dahil walang salamin ito--Salin ni Melchor F. Cichon
No comments:
Post a Comment